طبقات راویان حدیث غدیر از علماء قرن سوم (زهری و دیگران)

66- حافظ محمد بن یحیی بن عبدالله نیشابوری ذهلی (آزاد شده بنی ذهل) زهری؛ (گرد آورنده زهریات- احادیث زهری) متوفای 258، ذهبی در جلد 2 «تذکره» ص 111 شرح حال او را ثبت و او را به پیشوائی ستوده گوید: اساتید علم در خراسان به او منتهی شده و مراتب ثقه و صیانت و دین و پیروی از سنن را درباره او گواهی داده و خطیب در جلد 3 تاریخ خود ص 415 نوشته: نامبرده یکی از پیشوایان عراقی و حفاظ متقن و از ثقات موصوف به امانت است، نسائی حدیث رحبه را به طریق او و به لفظ عمیره به اسناد صحیح و با رجالی که همگی ثقه هستند روایت نموده است.
67- حافظ حجاج بن یوسف ثقفی بغدادی؛ ابومحمد- مشهور به (ابن الشاعر) متوفای 259، شرح حال او را سمعانی در «انساب» در نسبت (شاعر) با اشعار به موثق بودن و فهم و حفظ نامبرده ثبت کرده، ذهبی نیز در جلد 2 «تذکره» ص 129 شرح حال او را نگاشته و موثق بودن او را از ابن حاتم نقل نموده، خطیب هم در جلد 8 تاریخ خود ص 240 او را ذکر کرده و ابن حجر در جلد 2 «تهذیب» ص 210 موثق بودن او را از قول عده از علماء حدیث حکایت نموده است.
68- احمد بن عثمان؛ حکیم ابوعبدالله اودی متوفای 261 ر 262، نسائی و ابن خراش او را توثیق نموده اند و خطیب شرح حال او را در جلد 4 تاریخش ص 296 ثبت نموده، روایتی از او در داستان (مناشده) به لفظ عمیره به اسناد صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند وارد شده است.
69- حافظ عمر بن شبه نمیری؛ ابوزید بصری- اخباری- متوفای 262، به طوری که در جلد 2 «تذکره» ذهبی ص 98 و در خلاصه خزرجی ص 240 مذکور است، دارقطنی او را موثق دانسته و خطیب در جلد 11 تاریخش صفحه 208 او را توثیق کرده و به طوری که حکایت شده مرزبانی در معجم الشعراء صدق و موثق بودن او را اشعار نموده، روایت او در داستان احتجاج عمر بن عبدالعزیز به حدیث غدیر منقول است.
70- حافظ حمدان احمد بن یوسف بن حاتم سلمی؛ ابوالحسن نیشابوری- متوفای 264 در نهمین عشره (یعنی نزدیک به نود سال زندگی نموده)، مسلم و خلیلی و دارقطنی او را توثیق نموده اند، و حاکم گوید: «نامبرده یکی از افراد برجسته فن حدیث است، بسیار سفر کرده و دامنه فهم او وسیع بوده» شرح حال او را خزرجی در «خلاصه» ص 12 و ابن حجر در جلد 1 «تهذیب» صفحه 92 چنین درج نموده.
71- حافظ عبیدالله بن عبدالکریم بن یزید ابوزرعه مخزومی رازی؛ متوفای 264 ر 8، خطیب در جلد 10 تاریخ خود ص 326- 337 اشعار نموده که نامبرده پیشوائی بوده ربانی، دارای حدیث بسیار و حفظ و صدق، و ابو حاتم گوید: «ابوزرعه برای من حدیث نمود: و کسی به مانند او در علم و فهم و خودداری و صداقت جایگزین او نگشته؛ و در شرق و غرب عالم کسی را چون او در فهم و شأن او نمیدانم و چنانچه مشاهده کنی که رازی نکوهش و منقصتی نسبت بابی زرعه نموده، بدان که بی سابقه و بی اساس است، نسائی او را توثیق نموده و جز او نیز از علماء حدیث او را توثیق نموده و ستوده اند.» ابن حجر شرح حال او را در جلد 8 «تهذیب» ص 30- 34 درج نموده ابن کثیر روایت او را در حدیث «تهنیت» به اسناد صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند بیان می کند.
72- حافظ احمد بن منصور بن سیار؛ ابوبکر بغدادی- صاحب مسند متوفای 265 (در سن 83 سالگی درگذشته)، به طوری که در جلد 5 تاریخ خطیب صفحه 151 مذکور است، ابوحاتم و دارقطنی او را توثیق نموده ند و ابن حجر موثق بودن او را از قول خلیلی و مسلمة بن قاسم حکایت نموده، حدیث مناشده را به لفظ زید بن یثیع و عبد خیر به اسنادی که رجال آن همگی ثقه هستند روایت نموده است.
73- حافظ اسمعیل بن مسعود عبدی ابو بشر اصفهانی؛ - مشهور به سمویه متوفای 267، ابوالشیخ گوید: نامبرده حافظ متقنی بوده و ابونعیم گوید: از جمله حفاظ و فقها است، و ابوحاتم صداقت او را اشعار نموده، ذهبی شرح حال او را در جلد 2 «تذکره» ص 145 چنین نگاشته است.
74- حافظ حسن بن علی بن عفان عامری؛ ابومحمد کوفی- متوفای 270، یکی از استادان حافظ بزرگ ابن ماجه و نظایر او است، دارقطنی و مسلمة بن قاسم او را توثیق نموده اند و ابن حبان او را در شمار ثقات ذکر کرده، شرح حال او را خزرجی در «خلاصه» ص 68 و ابن حجر در جلد 2 «تهذیب» صفحه 302 ثبت نموده اند، حدیثی از او به طریق حسن (به واسطه موقعیت حسن بن عطیة بن نجیح که نامبرده موصوف به صدق است و بخاری از او روایت می کند) روایت شده است اگر چه حدیث مزبور در عداد احادیث صحیح نیست. وروایتی از او در حدیث مناشده به لفظ زید بن یثیع بطریق صحیح که رجال آن- ثقات هستند وارد شده است.
75- حافظ محمد بن عوف بن سفیان؛ ابوجعفر طائی حمصی- متوفای 272، ذهبی شرح حال او را در جلد 2 «تذکره»- ص 159 نگاشته و گوید: به طور تحقیق عده از علماء حدیث او را توثیق نموده اند و مراتب بزرگواری و معرفت او را ستوده اند.
76- حافظ سلیمان بن سیف بن یحی الطآئی ابو داود الحرانی؛ متوفای 272، نسائی او را توثیق نموده و از او بسیار روایت می کند، ابن حبان نامبرده را در شمار ثقات آورده، ابن حجر شرح حال او را در جلد 4 «تهذیب» صفحه 199 ثبت نموده، حدیث (مناشده) رحبه به طریق او به لفظ زید بن یثیع روایت شده است.
77- حافظ محمد بن یزید قزوینی ابوعبدالله ابن ماجه؛ صاحب سنن- متوفای 173، بسیاری از اعلام شرح حال او را نگاشته اند، ذهبی در جلد 2 «تذکره» صفحه 209 از قول ابویعلی خلیلی گوید: «ابن ماجه مرد بزرگی است، و موثق بودن او مورد اتفاق است و به حدیث او احتجاج و استدلال می شود، نامبرده دارای معرفت و حفظ است.»
78- ابومحمد عبدالله بن مسلم بن قتیبه دینوری بغدادی؛ متوفای 276، خطیب شرح حال او را در جلد 10 تاریخ خود ص 170 ذکر کرده و نامبرده را ثقه و متدین و فاضل معرفی نموده است، ابن خلکان نیز در تاریخش او را توثیق نموده و فضیلت او را اشعار داشته، حدیثی از او در احتجاج -برد- بر عمرو بن عاصی و حدیثی در مناشده جوانی با ابی هریره روایت شده است.
79- حافظ عبدالملک بن محمد، ابوقلابه رقاشی؛ زاهد و محدث بصره (ولادت او در 190 و وفاتش 276 ثبت شده)، ابوداود گوید: «نامبرده موصوف به امانت است و من روایت او را شنیده و ثبت نموده ام» ذهبی شرح حال او را در جلد 2 «تذکره» ص 197 ثبت نموده و ابن حجر در جلد 6 «تهذیب» ص 420 موثق بودن او را از ابن اعرابی و مسلمة بن قاسم حکایت کرده، ابوحبان نیز او را در شمار ثقات ذکر نموده.
80- حافظ احمد بن حازم غفاری- کوفی؛ مشهور به (ابن عزیزه) متوفای 276 صاحب مسند- ابن حبان او را در شمار ثقات ذکر کرده و اتقان او را اشعار داشته ذهبی در جلد 2 «تذکره» ص 171 شرح حال او را چنین ثبت نموده، حدیث به طریق او به اسناد صحیح و با رجال ثقه در ص 48 گذشت، و همچنین آنچه از او در ص 67 ذکر شده، و روایتی به اسناد او در حدیث مناشده به لفظ عمر و ذی مره به طریق صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند وارد شده است.
81- حافظ محمد بن عیسی؛ ابوعیسی ترمذی متوفای 279، یکی از ائمه شش گانه صاحبان صحاح- از هر توثیقی بی نیاز است،و بسیاری از طرق او صحیح و رجال ان ثقه می باشند.
82- حافظ احمد بن یحی بلاذری؛ متوفای 279، پیشوایان اسلام از زمان او تا امروز به او و به کتاب و تالیفات او و به نقل از او اعتماد داشته و دارند، نامبرده حدیث غدیر را در «انساب الاشراف» ذکر نموده.
83- حافظ ابراهیم بن حسین کسائی همدانی؛ ابواسحق معروف به (ابن دیزیل) متوفای 280 ر 281، نامبرده به طوری که خواهد آمد، از ابوسعید یحیی جعفی متوفای 237 روایت می کند، ذهبی در جلد 2 «تذکره» ص 183 از قول حاکم ثقه بودن و امانت او را حکایت می کند، نامبرده در کتاب صفین حدیث رکبان را به طریق صحیح که رجال آن ثقه هستند و همچنین نزول آیه «سأل سائل» را در پیرامون واقعه غدیر روایت می نماید.
84- حافظ احمد بن عمرو ابوبکر شیبانی؛ مشهور به (ابن ابی عاصم) متوفای 287، ذهبی در جلد 2 «تذکره» ص 214 شرح حال او را ثبت و نامبرده را به پیشوائی و زهد و صدق و فقه ستوده، حدیث او به لفظ ذازان در داستان مناشده رحبه منقول است.
85- حافظ زکریا بن یحیی بن ایاس ابوعبدالرحمن سجزی؛ (منسوب به سجستان) ساکن دمشق معروف به (خیاط السنه) «در سن نود و چهار سالگی در سال 289 وفات یافته» نسائی و ازدی و همچنین ذهبی در جلد 2 «تذکره» ص 223 او را توثیق نموده اند، حدیث از او به اسناد صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند، در ص 41 و 62 گذشت، و نسائی در «خصایص» ص 25 از نامبرده (زکریا بن یحیی) خبر داده که او از یعقوب بن جعفر ابن کثیر بن ابی کثیر از مهاجرین مسمار حدیث نموده که او از عایشه دختر سعد و او از پدرش سعد خبر داد که سعد گفت «در راه مکه با رسول خدا (ص) بودیم...» تا آخر حدیث.
86- حافظ عبدالله بن احمد بن حنبل؛ ابوعبدالرحمن شیبانی متوفای 290، خطیب در جلد 9 تاریخش ص 375 نامبرده را به موثق بودن و دقت نظر و فهم ستوده و ذهبی در جلد 1 «تذکره» ص 237 درباره او می نگارد: «ما پیوسته مشاهده نمودیم که بزرگان و استادان ما نسبت به مراتب معرفت نامبرده به حال رجال و شناسائی علل حدیث و نامها و مواظبت بر طلب و کاوش او شهادت می دادند تا به حدی که بعضی از آنان افراط نموده و او را بر پدرش پیشوای حنبلیان در بسیاری (دقت و معرفت) مقدم می داشتند.»
87- احمد بن عمر و ابوبکر بزار بصری؛ متوفای 292- صاحب مسند معلل، خطیب در جلد 4 تاریخش ص 334 گوید: «نامبرده دارای قوه حفظ و مورد وثوق بوده؛ مسند را تصنیف نموده و در پیرامون احادیث سخن گفته و علل آنها را بررسی و بیان داشته» ذهبی شرح حال او را در جلد 2 «تذکره» ص 228 ثبت و موثق بودن او را از دارقطنی حکایت نموده، روایاتی از او به طرق مختلف بیان شده که حافظ هیثمی بر آنها صحه گذارده است.
88- حافظ ابراهیم بن عبدالله بن مسلم کجی- بصری؛ صاحب سنن، متوفای 292، ذهبی شرح حال او را در جلد 2 «تذکره» صفحه 195 ثبت نموده و گفته که: دارقطنی و غیره او را توثیق نموده اند، نامبرده بزرگوار و دانای به حدیث است، بحتری او را مدح کرده، و نامبرده حدیث تهنیت را چنانکه خواهد آمد به اسناد صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند روایت نموده.
89- حافظ صالح بن محمد بن عمرو بغدادی ملقب به (جزره)؛ متوفای 293 ر 4، خطیب شرح حال او را در جلد 9 تاریخش ص 322 ثبت نموده و گفته: نامبرده حافظی بوده از جمله عارفان از ائمه حدیث و از علمائی که در علم آثار و معرفت راویان اخبار مرجع اهل فن حدیثند، نامبرده موصوف بصدق و دقت نظر و امانت بوده، ذهبی در جلد 2 «تذکره» صفحه 215 از او یاد کرده و از دارقطنی حکایت نموده که او نیز نامبرده را ثقه و حافظ و عارف به موازین شناخته است.
90- حافظ محمد بن عثمان بن ابی شیبه ابوجعفر عیسی- کوفی؛ متوفای 297، صالح جزره او را توثیق کرده و حاکم و ذهبی آنچه را که به طریق او در مستدرک و تلخیص روایت کرده اند به صحت آن اعتراف نموده اند، ذهبی در جلد 2 «تذکره» ص 233 شرح حال او را ثبت نموده، حدیثی از او در مورد نزول آیه تبلیغ در روز غدیر خم روایت شده است.
91- قاضی علی بن محمد مصیصی؛ نامبرده بر حافظ نسائی و نظراء او استاد بوده، به طوری که در «سنن» و در خلاصه خزرجی ص 135 مذکور است نسائی او را توثیق نموده و ابن حجر در «تقریب» او را موثق دانسته و در جلد 7 «تهذیب» ص 380 توثیق او را از طرف نسائی و ابن حبان و مسلمة بن قاسم حکایت نموده، حدیث مناشده را نسائی به لفظ سعید و زید به اسناد صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند از نامبرده روایت نموده است.
92- ابراهیم بن یونس بن محمد مؤدب بغدادی؛ مقیم طرطوس ملقب به (حرمی)، ابن حبان او را در شمار ثقات ذکر کرده و نسائی او را متصف به صدق اشعار نموده و ابن حجر در «تقریب» از او پیروی کرده، نسائی در «خصائص» ص 4 از حرمی (نامبرده) به طور اخبار از او روایت نموده که: او از ابو غسان (مالک بن اسماعیل) خبر داده و مالک مزبور از عبدالسلام و او از موسی صغیر از عبدالرحمن بن سابط از سعد که سعد گفت: نشسته بودیم که نسبت به علی بن ابی طالب (ع) در مقام منقصت و نکوهش بر آمدند... تا آخر حدیث.
93- ابوهریره محمد بن ایوب واسطی، ابو حاتم؛ به حکایت خزرجی صلاحیت او را تأیید نموده و ابن حجر شرح حال او را در «تقریب» با اشعار به صلاحیت او ثبت نموده و در جلد 9 «تهذیب» صفحه 69 گوید: «ابن حبان او را در شمار ثقات آورده» و ابن ابی حاتم گفته: «پدرم در سال 214 حدیث او را نوشته» و حاکم در جلد 3 «مستدرک» صفحه 109 صحت حدیث او را اشعار نموده است.
 

Sources

Keywords