عصمت پیامبران در تبلیغ شریعت

علامه طباطبایی مینویسد: عصمت بر سه قسم است: مصونیت از خطا در مقام گرفتن وحی و مصونیت از خطا در مقام تبلیغ و رساندن پیامهای الهی و مصونیت از خطا در مقام انجام وظایف و تکالیف شخصی که از آن به عصمت از معصیت تعبیر می‌شود...، و منظور از عصمت و مصونیت، این است که در انسان نیرویی وجود داشته باشد که او را از اموری که شایسته نیست نگهداری کند و از قرآن استفاده میشود که پیامبران، در هر سه قسم معصومند.
علامه طباطبایى در المیزان بعد از آنکه معصوم بودن پیامبران را به سه شاخه تقسیم میکند، میگوید: آیه «کان الناس أمة واحدة فبعث الله النبیین مبشرین و منذرین و أنزل معهم الکتاب بالحق لیحکم بین الناس فیما اختلفوا فیه و ما اختلف فیه إلا الذین أوتوه من بعد ما جاءتهم البینات بغیا بینهم فهدى الله الذین آمنوا لما اختلفوا فیه من الحق بإذنه و الله یهدی من یشاء إلى‏ صراط مستقیم؛ مردم امتى يگانه بودند پس خداوند پيامبران را نويدآور و بيم‏ دهنده برانگيخت و با آنان كتاب [خود] را بحق فرو فرستاد تا ميان مردم در آنچه با هم اختلاف داشتند داورى كند و جز كسانى كه [كتاب] به آنان داده شد پس از آنكه دلايل روشن براى آنان آمد به خاطر ستم [و حسدى] كه ميانشان بود [هيچ كس] در آن اختلاف نكرد پس خداوند آنان را كه ايمان آورده بودند به توفيق خويش به حقيقت آنچه كه در آن اختلاف داشتند هدايت كرد و خدا هر كه را بخواهد به راه راست هدايت می‏كند» (بقره/ 213) دلیل بر عصمت از خطا در تلقى وحى و تبلیغ رسالت است زیرا هدف از بعثت آنها این بوده که مردم را بشارت و انذار دهند و حق در اعتقاد و عمل را روشن سازند و از این طریق آنها را هدایت کنند و مسلما این هدف بدون عصمت در تلقى وحى و تبلیغ رسالت ممکن نیست. شاخه سوم عصمت را نیز از آیه میتوان استفاده کرد چرا که اگر خطایى در تبلیغ رسالت صورت گیرد خود عاملى براى اختلاف خواهد بود و اگر ناهماهنگى میان عمل و گفتار مبلغان وحى از طریق عصیان حاصل شود آن نیز عامل اختلاف است بنابراین از آیه فوق میتوان اشاراتى به عصمت در هر سه بخش استفاده کرد.

وثوق به گفتار پیامبر بدون عصمت ممکن نیست
شکی نیست که هدف اصلی از بعثت پیامبران، ایجاد ایمان و گرایش در مردم، آنگاه آشنا ساختن آنها با برنامه های الهی است. یکی از پایه های گرایش به پیامبران این است که فرد گرونده مطمئن باشد که آنچه پیامبران الهی می گویند، مأخوذ از خدا بوده و آنان در اخذ وحی الهی و تبلیغ آن دچار سهو و اشتباه نمی شوند و اگر احتمال خطا و لغزش در این مورد به میان آید، پایه اذعان متزلزل شده و هدف از بعثت از میان می رود. قاضی عبدالجبار در المغنی جلد 15 صفحه 303-305 این دلیل را پرورش داده است.
مرحوم محقق طوسی در متن تجرید به این برهان با عبارت بس فشرده ای اشاره کرده و می گوید: «ویجب فی النبی العصمة لیحصل الوثوق بافعاله و اقواله و یحصل الغرض من البعثة و هو متابعة المبعوث الیهم له؛ در پیامبران عصمت لازم است تا مردم به گفتار و رفتار آنان وثوق پیدا کنند و در نتیجه هدف از بعثت که پیروی مردم از پیامبران است، تحقق پذیرد».

Sources

Keywords