اهمیت بحث و مناظره علمی فکری و مسلکی

مباحثه، و تبادل نظر، و گفتگو و بحث، و تعاطی فکر، و مناظره و سنجش اطلاعات و معلومات، در حوزه های علمیه، از روزگاران بسیار قدیم رواج فراوان داشته است، بلکه باید گفت این کار سازنده از روزگاران صدر اسلام که محدثان و متکلمان و مفسران و ادیبان در مساجد به بحث و درس می نشسته اند آغاز گشت و رواج یافت.
مناظره، موضوعی بسیار با اهمیت است. تبادل فکر و نظر، میان دو تن یا چند تن از اهل فکر و فضل و اطلاع به گونه ای که جوانب موضوعی سنجیده شود، و صحیح و ناصحیح هر یک از دو نظر، دو دید، دو اندیشه، دو مذهب، دو مسلک، دو برداشت، درباره امری به خوبی معلوم گردد، کاری است بسیار ظریف و حساس و سودمند؛ و در مواردی لازم است و وظیفه. این امر، از جهت نفس انسانی و اخلاق نفسی نیز، پیچ و خمهای بسیار دارد، و مراقبتهای بسیار می طلبد.
واقع این است که این کار، در راه دفاع از «حق» و «عدل»، اگر به صورتی صحیح انجام پذیرد، از مهمترین کارها و خدمتهای انسانی و فکری و فرهنگی و ارشادی و علمی و دینی و سیاسی و اجتماعی است. و اگر به صورتی ناصحیح و نامناسب انجام پذیرد، درست، به عکس است.
پس وظیفه حوزه های روحانی و محیطهای آموزشی است که به مسائل مربوط به مناظره بپردازند، و این فن و آداب آن را، و اخلاق علمی و اسلامی را که باید مناظره کنندگان رعایت کنند تعلیم دهند؛ و همه را وا دارند و تشویق کنند و متوجه سازند تا آداب شرعی و انسانی و اسلامی را در این کار از دست ننهند.
در روزگاران سابق، علم مناظره و آداب آن، در حوزه های اسلامی مطرح بوده است. استادان و مربیانی داشته است که این فن را به طلاب جوان می آموخته اند. و در این باره کتابها نوشته اند. حال، روزگاری است که آموختن این فن متروک است. و این مایه تأسف بسیار است.
ائمه طاهرین (ع) نیز به این موضوع بهای بسیار می داده اند. و از میان اصحاب خود، به آن کسان بیشتر لطف و توجه داشته اند که در بیان حق و دفاع از حقیقت و مناظره و احتجاج با مخالفان نیرومندتر بوده اند، و در تبیین و تثبیت پیروزمندانه حق، به هنگام گفتگوی حق و باطل، مهارت بیشتر نشان می داده اند، و در کوبیدن گفته های باطل گویان و مغلطه آفرینان مسلط تر بوده اند، و در نجات دادن حق، از معرکه کافر ماجراییها، و مغلطه آفرینیها، آشوب گویی های فکری و عقیدتی و تهاجم های گوناگون فرهنگی، قادرتر.
و پیداست که این نیرومندی و قدرت همه و همه در گرو معلومات و حقانیت گوینده و احتجاجگر نیست، بلکه به اطلاع از علم مناظره و فن احتجاج نیز بستگی بسیاردارد. این کار اطلاعات فنی می طلبد، و متوقف است بر رعایت زیر و بم گفتگو و شگرد کار. این است که امروز لازم است که اهل حق نیز به این قدرت مسلح باشند. تا در برابر جنجال آفرینی ها و مغلطه پراکنی ها (که به ویژه، ذهن جوانان را آشفته می سازد، و آنان را از خط صحیح منحرف می کند) به شایستگی بایستند، و این تهاجم را نیز، که در نتایج بد، دست کمی از دیگر تهاجمها ندارد. دفع کنند. موفقیت در این صحنه و مجهز گشتن برای آن به اموری نیازی دارد، که یکی از عمده ترین آنها دانستن «علم مناظره» است و آداب آن و اخلاق آن.

Sources

Keywords