حقوق حیوانات در نهج البلاغه

در متون دینی از حقوق انسان بسیار سخن به میان آمده است. اندک تأملی در نصوص دینی این نکته را به اثبات می رساند که اسلام همه حقوق انسانی، اعم از فردی و اجتماعی آن را تبیین کرده و تنها دینی است که به حقوق انسانها اهمیت ویژه ای داده است. با توجه به متون دینی به ویژه جوامع روایی حقوق را از یک جهت می توان به دو بخش کلی تقسیم کرد: بخشی مربوط به حقوق موجود غیر عاقل، مانند جماد، گیاه، حیوان است. بخشی دیگر به موجود عاقل، مانند انسان مربوط می شود.
از منظر تعلیم آسمانی (اسلام)، نه تنها انسان، بلکه هر موجودی به میزان حیطه وجودی خودداری حق است و انسان که واجد گسترده ترین قلمرو وجودی در این عرصه خاکی است از حقوق بیشتری برخوردار است و چون موجودهای دیگر، مسخر او هستند، مکلف به رعایت حقوق همه آنهاست، پس حقوق در اسلام مختص انسان نیست و بخشی از آنها مربوط به حقوق حیوانات است.
امیر مؤمنان امام علی (ع) در روایتی درباره حقوق حیوانات به کارگزار خود سخنی فرمود که به همان در این باب بسنده می شود: «در رساندن حیوانات، آن را به دست شبانی بسپار که خیرخواه و مهربان، امین و حافظ که نه سخت گیر و نه ستمکار باشد و نه آن را تند براند و نه حیوان را خسته کند. سپس آنچه از بیت المال جمع آوری شد، برای ما بفرست تا در نیازهایی که خداوند اجازه فرمود مصرف کنیم. هرگاه حیوانها را به دست فردی امین سپردی به او سفارش کن تا میان شتر و نوزادش جدایی نیفکند و شیر آن را ندوشد تا به بچه اش زیانی وارد نشود. در سوار شدن بر شتران عدالت را رعایت کند و حال شتر خسته یا زخمی را که سواری دادن برای او سخت است رعایت کند. آنها را در سر راه به درون آب ببرد و از جاده هایی که دو طرف آن علف زار است، به مسیر بی علف نکشاند و هر چندگاه شتران را فرصت دهد تا استراحت کنند و هرگاه به آب و علف زار رسید مهلت دهد تا علف بخورند و آب بنوشند تا آنگاه که به اذن خداوند بر ما وارد شدند فربه و سرحال باشند؛ نه خسته و مانده و ما بر اساس رهنمود کتاب و سنت رسول الله (ص) تقسیم کنیم. عمل به دستورهای یاد شده مایه بزرگی پاداش و نیز رشد و هدایت تو خواهد شد ان شاء الله.»

Sources

Keywords