آیه تطهیر در روایات مختلف

حاکم در کتاب خود «مستدرک صحیحین در حدیث» از عبدالله بن جعفر روایت کند که گفت: رسول خدا (ص) هنگامی که رحمت الهی را در حال نزول دید، فرمود: «به سوی من بخوانید، به سوی من بخوانید» صفیه گفت: چه کسی را ای رسول خدا؟ فرمود: «اهل بیتم را، علی و فاطمه و حسن و حسین را.» آنان را آوردند و رسول خدا (ص) کسای خود را بر روی آنان افکند. سپس دستانش را بالا برد و عرض کرد: «خداوند! اینان آل منند، پس بر محمد و آل محمد صلوات فرست.» در این هنگام خدای عزوجل این آیه را نازل فرمود: «إنما یرید الله لیذهب عنکم الــرجس أهل البیت و یطهرکم تطهیرا؛ خداوند تنها می خواهد رجس و پلیدی را از شما اهل البیت دور کند و شما را پاک و پاکیزه گرداند.» (احزاب/ 33) حاکم گوید: أسناد این حدیث صحیح اند.

نوع کساء به روایت عایشه
مسلم در صحیح، حاکم در مستدرک، بیهقی در سنن کبری و هر یک از طبری و ابن کثیر و سیوطی در تفاسیر خودشان روایت کرده اند: «بامدادی رسول خدا (ص) با کسائی از پشم سیاه بیرون شد. حسن بن علی رسید، او را داخل کساء کرد. سپس حسین آمد، او را هم داخل کرد، سپس فاطمه علیهم السلام آمد، او را هم داخل کرد، پس از آن علی (ع) آمد او را نیز داخل کساء کرد و گفت: «إنما یرید الله لیذهب عنکم الــرجس أهل البیت و یطهرکم تطهیرا؛ خداوند تنها می خواهد رجس و پلیدی را از شما اهل البیت دور کند و شما را پاک و پاکیزه گرداند.»

نوع کساء به روایت ام سلمه
طبری و قرطبی در تفسیر آیه از ام سلمه روایت کنند که گفت: «هنگامی که «إنما یرید الله...» نازل شد، رسول خدا (ص)، علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام را فرا خواند و کسائی خیبری را بر آنان پوشانید... در حدیث دیگری گفته است: عبای خود را بر آنان پوشانید.

چگونه نشستن اهل البیت علیهم السلام در زیر کساء
الف- به روایت عمر بن ابی سلمه:
طبری و ابن کثیر در تفسیرشان و ترمذی در صحیح و طحاوی در مشکل الآثار از عمر بن ابی سلمه روایت کنند که گفت: این آیه «إنما یرید الله...» در خانه ام سلمه بر رسول خدا (ص) نازل گردید و آن حضرت، حسن و حسین و فاطمه را فرا خواند و آنان را روبروی خود نشانید و علی را فرا خواند و پشت سر خود نشانید، سپس خود و آنان را بر آن کساء پوشانید و گفت: «اینان اهل بیت منند، پس رجس و پلیدی را از آنان دور کن و پاک و پاکیزه شان گردان.» در روایت ابن عساکر بعد از این جمله آمده است که ام سلمه گفت: «مرا هم با آنان همراه کن» رسول خدا (ص) فرمود: «تو جایگاه خود را داری، تو بر خیر هستی.»
ب- در حدیث واثله بن اسقع و ام سلمه:
حاکم در مستدرک و هیثمی در مجمع الزوائد از «وائله» روایت کنند که گفت: «علی و فاطمه را روبرو و حسن و حسین را بر زانوان یا در دامان خود نشانید.» حاکم گوید: این حدیث با شرط شیخین- بخاری و مسلم – برای صحت حدیث موافق و صحیح است.
این حدیث را طبری و ابن کثیر و سیوطی در تفسیرشان و بیهقی در سنن الکبری و احمد بن حنبل در مسند خود از ام سلمه روایت کرده اند.

مکان اجتماع به روایت ابوسعید خدری
سیوطی در تفسیر آیه از ابوسعید خدری روایت کند که گفت: آن روز نوبت حضور پیامبر (ص) نزد ام سلمه بود که جبرئیل (ع) با این آیه نازل شد: «إنما یرید الله...» گوید رسول خدا (ص)، حسن و حسین و فاطمه و علی (ع) را فرا خواند و به خود نزدیک کرد و آن جامه را بر آنان گسترانید بگونه ای که ام سلمه در بیرون آن قرار گرفت.» سپس عرض کرد: «خداوندا! اینان اهل بیت منند. پروردگارا! رجس و پلیدی را از این اهل بیت دور گردان و آنان را پاک و پاکیزه بنمای.» ام سلمه گفت: «ای رسول خدا! من هم با ایشانم؟» فرمود: «تو جایگاه خود را داری، تو بر خیر هستی.»

مکان اجتماع در حدیث ام سلمه
ابن کثیر و سیوطی در تفسیر، بیهقی در سنن کبری، خطیب در تاریخ بغداد و طحاوی در مشکل الآثار از ام سلمه روایت کنند که گفت: آیه کریمه: «إنما یرید الله...» در خانه من، و در حالی که فاطمه و علی و حسن و حسین در آن بودند، نازل شد.» رسول خدا (ص) آنان را با کسائی که بر روی او بود پوشانید، سپس گفت: «اینان اهل بیت منند، پس رجس و پلیدی را از آنان دور کن و ایشان را پاک و پاکیزه گردان.»
در روایت حاکم در مستدرک صحیحین نیز آمده است که گفت: «در خانه من نازل شد.»
در صحیح ترمذی در باب فضائل فاطمه (س) و در ریاض النضره و التهذیب آمده که رسول خدا (ص) فرمود: «خداوندا! اینان اهل بیت و خاصان منند، رجس و پلیدی را از آنان دور کن و ایشان را پاک و پاکیزه گردان.»
در مسند احمد آمده است: ام سلمه گوید: «من سر خود را داخل خانه کردم و گفتم: «من هم با شما هستم ای رسول خدا؟» فرمود: «تو بر راه خیری، تو بر راه خیری.»
در روایت دیگری گوید: «من کساء را کنار زدم تا با آنان همراه شوم، رسول خدا آن را از دستم کشید و فرمود: «تو بر راه خیری.»
در روایت حاکم در مستدرک آمده است: ام سلمه گفت: «ای رسول خدا! من از اهل بیت نیستم؟» فرمود: «تو بر راه خیری و اینان اهل بیت منند، خداوندا! اهل بیت من سزاوارترند.»

آنان که هنگام نزول آیه در خانه بودند
در تفسیر سیوطی و مشکل الآثار روایت کنند: ام سلمه گوید: این آیه: «إنما یرید الله...» در خانه من نازل شد و در آن خانه هفت نفر بودند: جبرئیل و میکائیل و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام، و من بر درب خانه بودم. گفتم: «ای رسول خدا! آیا من از اهل بیت نیستم؟» فرمود: «تو براه خیری، تو بر راه خیری، تو از زنان پیامبر هستی.» در روایت ابن عساکر، در دنباله آن آمده است: «نگفت تو اهل بیت هستی.»

حال اهل البیت علیهم السلام هنگام نزول آیه
در تفسیر طبری از ابوسعید خدری از ام سلمه روایت کند که گفت: این آیه «إنما یرید الله لیذهب.....» در خانه او نازل شد. گوید: «من بر درب خانه نشسته بودم.»
در تفسیر طبری از خود ام سلمه نیز روایت کند که گفت: «پیرامون پیامبر (ص) بر روی بساطی گرد آمدند. پیامبر (ص) آنان را با کسائی که بر خود داشت پوشانید و گفت: «اینان اهل بیت منند، پس رجس و پلیدی را از آنان دور کن و پاک و پاکیزه شان گردان.» و این آیه: «إنما یرید الله...» در هنگامی نازل شد که بر روی آن بساط گرد آمده بودند. گوید: «گفتم: ای رسول خدا! من نیز؟ به خدا سوگند نگفت آری، و گفت: تو بر راه خیری.»

Sources

Keywords