خلافت مستعین

پس از مرگ منتصر، فرزند متوکل عباسی ترکان در مجمعی که با یکدیگر داشتند، گفتند «نباید کسی از فرزندان متوکل خلیفه شود مبادا به کشتن ما برخیزد و بایستی با یکی از فرزندان معتصم بیعت کرد.» و در بیعت با احمد بن محمد بن معتصم هم سخن شدند. و او به المستعین ملقب شد. دوران حکومت المستعین نیز دورانی ناآرام بوده است. اختلاف درونی سیاستگذاران موجب ناآرامی مرکز خلافت و دیگر شهرها گردیده بود.
ابن اثیر نوشته است: در همان روز که سران عباسی و طالبیان و فرماندهان، مشغول بیعت با مستعین بودند، بانگی از کوچه و بازار برخاست. گروهی از مردم آشوبگر به دارالخلافه ریختند و خزانه و سلاح ها را غارت کردند، تا آن که بغا بیامد و آنان را از خزانه برون راند و بسیاری از ایشان را کشت.
به سال دویست و پنجاه یحیی بن عمر از نواده های زید بن علی بن الحسین (ع) در کوفه برخاست. گروهی از زیدیه، نیز مردم آن ناحیت ها بدو پیوستند و او مردم را به «الرضا من آل محمد» می خواند. اندک اندک کار او بالا گرفت و بر بیت المال کوفه دست یافت و زندانیان را آزاد کرد. محمد بن عبدالله بن طاهر سپاهی را به جنگ او فرستاد. یحیی در آن جنگ کشته شد و شاعران او وی را فراوان مرثیه گفتند. به سال دویست و پنجاه و یک باغر که از سران ترک بود کشته شد. گویا سبب کشته شدنش آن بود که در قتل متوکل شرکت داشت.
باغر مردی شجاع بود و بغا و دیگران از او پرهیز می کردند. در ذوالحجه این سال مستعین بغا و وصیف را واداشت تا او را کشتند.
پس از کشته شدن باغر ترکان از مسعین بیمناک بودند و از او خواستند خود را خلع کند، در ابتدا نپذیرفت ولی سرانجام قبول کرد و روز جمعه چهارم محرم سال دویست و پنجاه و دو برای معتز خطبه خواندند.
مستعین پس از خلع به واسط رفت و نه ماه در آن جا به سر برد که به دستور معتز او را کشتند.
خلع مستعین نشان دهنده تسلط ترکان در کارها از یک سو، نیز اختلاف میان خود آنان از سوی دیگر است و به هر حال نشان دهنده بی ثباتی وضع سیاسی و قدرت نداشتن خلیفه بر کارهاست.
شاعران از جمله بحتری، محمد بن مروان درباره خلع او شعرها سروده اند و این بیت ها از دیگران بازگوی چیزی است که نوشته شد:
«احمد بن محمد خلع شد و زودا که خلیفه پس از او کشته و یا خلع شود و پادشاهی پدرانش پایان یابد و کسی از آنان به خلافت نرسد.»

Sources

Keywords