تجسم اعمال در روز قیامت

مجازات های جهان دیگر با گناهان، رابطه تکوینی دارند. رابطه عمل با جزای آن در آخرت مانند قوانین جزایی قراردادی و اعتباری نیست؛ و نیز مانند مکافات های دنیوی از نوع رابطه علی و معلولی نیست، بلکه از آن هم بالاتر است. در اینجا رابطه عینیت و اتحاد حکمفرما است؛ یعنی آنچه در آخرت به عنوان پاداش یا کیفر به نیکوکاران و بدکاران داده می شود تجسم اعمال آنها است. جزا و پاداش الهی همین اعمال نیک و بد است که وقتی حجاب ها کنار بروند، تجسم و تمثل پیدا می کند. در آن حالت، مثلا تلاوت قرآن کریم صورتی زیبا شده و در کنار انسان قرار می گیرد؛ غیبت و رنجانیدن دیگران به صورت خورش سگان جهنم درمی آید. در واقع، اعمال ما صورتی ملکی دارند که فانی و موقت است و آن همان است که در این جهان به صورت اعمال و کردارها از ما بروز پیدا می کند. اما این اعمال صورت و وجهه ای ملکوتی نیز دارند که هرگز فانی نمی شود و از همراهان همیشگی ما خواهد بود. اعمال ما از جهت ملکوتی و غیبی باقی است و روزی به آن ها رسیده و با همان چهره مشاهده شان خواهیم کرد. اگر زیبا و لذت بخش است برایمان نعمت، و اگر زشت و کریه است، آتش و جحیم خواهد بود. سعدی، عالی سروده است:
هر دم از عمر می رود نفسی *** چون نگه می کنم نمانده بسی
ای که پنجاه رفت و در خوابی *** مگر این پنج روز دریابی
خجل آنکس که رفت و کار نساخت *** کوس رحلت زدند و بار نساخت
عمر، برف است و آفتاب تموز *** اندکی مانده، خواجه غره هنوز
هر که آمد عمارتی نو ساخت *** رفت و منزل به دیگری پرداخت
برگ عیشی به گور خویش فرست *** کس نیارد زپس تو پیش فرست
هر که مزروع خود بخورد بخوید *** وقت خرمنش خوشه باید چید
ای تهیدست رفته در بازار *** ترسمت بر نیاوری دستار
قرآن کریم در این باره می فرماید: «یوم تجد کل نفس ما عملت من خیر محضرا و ماعملت من سوء تود لو ان بینها و بینه امدا بعیدا؛ روزی که هر کس کارهایی را که انجام داده، اعم از کار نیک یا زشت؛ حاضر می بیند و آرزو می کند که کاش بین او و کار زشتش مسافت درازی فاصله بود» (آل عمران/ 30) و در جای دیگر می فرماید: «و وجدوا ما عملوا حاضرا و لایظلم ربک احدا؛ آنچه را که انجام داده اند حاضر می یابند و پروردگار تو به احدی ستم نمی کند» (کهف/ 49) و جای دیگری می فرماید: «یومئذ یصدر الناس اشتاتا لیروا اعمالهم* فمن یعمل مثقال ذرة خیرا یره* و من یعمل مثقال ذرة شرا یره؛ در امروز مردم گروه گروه بیرون می آیند تا در نمایشگاه اعمال (قیامت) اعمال آنها به آنها ارائه داده شود* پس هر کس هموزن یک ذره کار نیک کند، آنرا می بیند* و هر کس هموزن یک ذره کار زشت کند، می بیند» (زلزال/ 8-6) و یا در جای دیگر می فرماید: «واتقوا یوما ترجعون فیه الی الله ثم توفی کل نفس ما کسبت و هم لایظلمون؛ و بپرهیزید از آن روز که بسوی خدا بازگشت داده می شوید. آنگاه به هر کس آنچه که فراهم کرده است به تمام و کمال پرداخت می گردد و به آنان ستم نمی شود» (بقره/ 281).
درباره خوردن مال یتیم تعبیر قرآن کریم این است: «ان الذین یأکلون اموال الیتامی ظلما انما یأکلون فی بطونهم نارا و سیصلون سعیرا؛ آنان که اموال یتیمان را به ستم می خورند، جز این نیست که در شکم خویش آتش فرو می برند و بزودی در آتش افروخته می افتند» (نساء/ 10) یعنی مال یتیم خوردن عینا آتش خوردن است؛ اما چون در این دنیا هستند نمی فهمند. به محض اینکه حجاب بدن کنار رفت و از این جهان بیرون شدند، آتش می گیرند و می سوزند. در سوره تکویر آیه 14 می فرماید: «علمت نفس ما أحضرت؛ هر کس خواهد دانست که چه آماده و حاضر کرده است». یعنی آنچه به آدمی در آن جهان می رسد، اعم از نعیم بهشتی و عذاب اخروی، همه چیزهایی است که آدمی خودش آماده و حاضر ساخته است؛ جز این که در این دنیا آنها را نمی شناسد در آخرت آنها را خواهد شناخت. و این مضمون آیات بسیاری از قرآن کریم است که می فرماید: روز قیامت خدا به شما خبر می دهد که شما چه می کردید. یعنی شما اکنون خبر ندارید که چکار می کنید. روز رستاخیز از کار خویش باخبر می شوید و کردار خود را خواهید شناخت: «قل ان الموت الذی تفرون منه فانه ملاقیکم ثم تردون الی عالم الغیب و الشهادة فینبئکم بما کنتم تعملون؛ بگو مرگ که از آن می گریزید بزودی با شما ملاقات خواهد داشت؛ آنگاه به سوی دانای پنهان و آشکار برگردانده می شوید. پس شما را به کردارهایتان آگاه می سازد» (جمعه/ 8)
مجازات آخرت تجسم یافتن عمل است؛ نعیم و عذاب آنجا همین اعمال نیک و بد است که وقتی پرده کنار رود، تجسم و تمثل پیدا می کند. تلاوت قرآن صورتی زیبا می شود و در کنار انسان قرار می گیرد. غیبت و رنجانیدن مردم به صورت خورش سگان جهنم در می آید. رسول اکرم (ص) فرمود: «برای تو بناچار همنشینی خواهد بود که هرگز از تو جدا نمی گردد، با تو دفن میگردد در حالیکه تو مرده ای و او زنده است. همنشین تو اگر شریف باشد تو را گرامی خواهد داشت و اگر نابکار باشد تو را به دامان حوادث می سپارد. آنگاه آن همنشین با تو محشور می گردد و در قیامت با تو برانگیخته می گردد و تو مسئول آن خواهی بود؛ پس دقت کن که همنشینی که انتخاب می کنی نیک باشد، زیرا اگر او نیک باشد مایه انس تو خواهد بود و در غیر این صورت، موجب وحشت تو میگردد. آن همنشین، کردار توست». همچنین در حدیث است که: «انما هی اعمالکم ردت الیکم؛ این عذاب ها همان اعمال و کردارهای شماست که به سوی شما برگردانیده شده است».

Sources

Keywords