نقد نظریه تأثیر عوامل جغرافیایی در تعدد زوجات

منتسکیو و گوستاولوبون اصرار زیادی دارند که علل جغرافیائی را در تعدد زوجات دخالت دهند. به عقیده این متفکران، آب و هوای مشرق زمین مقتضی رسم تعدد زوجات بوده است. در آب و هوای مشرق زمین، زن زودتر بالغ می شود و هم زودتر پیر می شود و از این جهت، مرد به زن دوم و سوم احتیاج پیدا می کند. به علاوه مرد، پرورده آب و هوای مشرق زمین، از لحاظ نیروی جنسی طوری است که یک زن نمی تواند او را اقناع کند.
گوستاولوبون در تاریخ تمدن اسلام و عرب، صفحه 509 می گوید:
"رسم مذکور (رسم تعدد زوجات)، فقط بر اثر آب و هوای مشرق و در نتیجه خصائص نژادی و علل و اسباب دیگری که به طرز زندگانی مشرق مربوط بوده پیدا شده است، نه اینکه مذهب آن را آورده باشد، و معلوم است آب و هوا و خصائص قومی از جمله عواملی است که فوق العاده قوی و مؤثر بوده و حتی ما لازم هم نمی دانیم که راجع به آن زیاد قلم فرسائی کنیم. به علاوه اصل طبیعت و ساختمان مخصوص زنان مشرق و لزوم حضانت طفل و امراض و عوارض و غیره، آنها را اغلب مجبور ساخته که از شوهر کناره گیری اختیار کنند، و چون آب و هوای مشرق و جبلت قومی طوری است که برای مرد تحمل این کناره جوئی موقت غالبا غیر ممکن بوده لهذا تعدد زوجات لزوم پیدا نموده است".

منتسکیو در روح القوانین، صفحه 430 می گوید:
"در کشورهائی که دارای آب و هوای گرم می باشند زن ها در سنین هشت و نه و ده سالگی بالغ هستند و بعد از اینکه شوهر کردند بارور می شوند، بطوری که می توان گفت در کشورهای گرمسیر، ازدواج و باروری زن ها بلافاصله پشت هم صورت می گیرد".

در کشورهائی که هوا معتدل است نظر به اینکه زیبائی زن ها مدتی باقی می ماند و دیرتر به حد بلوغ می رسند و وقتی که ازدواج می کنند، به واسطه زیادی سن تجربیاتی دارند، و در موقع بچه دار شدن مقداری از سن آنها گذشته و زن و شوهر تقریبا در یک سن و در یک موقع پیر می شوند، این است که مساواتی بین زن و مرد برقرار شده و مردها بیش از یک زن نمی گیرند. بنابراین، قانون منع تعدد ازدواج در اروپا و مجاز کردن این عمل در آسیا مربوط به مقتضیات آب و هواست.
این توجیه به هیچ وجه صحیح نیست، زیرا اولا رسم تعدد زوجات در مشرق زمین منحصر به مناطق گرمسیر نبوده است. در ایران با اینکه از لحاظ آب و هوا معتدل است از قبل از اسلام تعدد زوجات معمول بوده است. اینکه منتسکیو می گوید در مناطق گرمسیر زنان در بیست سالگی پیر می شوند گزافه ای بیش نیست. ثانیا اگر زود پیر شدن زن و غلیان نیروی جنسی مرد موجب اصلی اینکار بوده است چرا مردم مشرق زمین همان راه مردم مغرب زمین را در قرون وسطی و قرون جدید پیش نگرفتند و به جای تعدد زوجات، طبیعت خود را با فحشاء و روابط نامشروع آزاد اقناع نکردند؟ زیرا در مغرب زمین بقول "گوستاولوبون" رسم وحدت زوجه رسمی است که فقط در کتابهای قانون درج است و در معاشرتهای مغرب زمین اثری از آن نیست. و باز به قول او در مشرق زمین تعدد زوجات به شکل قانونی یعنی قبول تعهد همسری نسبت به زن و مسؤولیت پدری نسبت به فرزندان او وجود داشته است و در مغرب زمین به شکل سالوسانه و غیر قانونی، یعنی به شکل معشوقه بازی و رفیقه بازی بدون قبول تعهد همسری نسبت به زن و تعهد پدری نسبت به فرزندان او.

Sources

Keywords