نظر اسلام درباره گردش ثروت میان عموم مردم

در آیه 7 سوره حشر آمده: «ما افاء الله علی‏ رسوله من اهل القری فلله و للرسول و لذی القربی و الیتامی و السماکین و ابن السبیل کی لایکون دولة بین الاغنیاء منکم و ما اتیکم الرسول فخذوه و مانهیکم عنه فانتهوا و اتقوا الله ان الله شدیدالعقاب»؛ «آنچه خدا به صورت فیء از اموال ساکنان آن قریه ها عاید پیامبرش گردانید، خاص خدا و پیامبر و خویشاوندان او و یتیمان و مستمندان و در راه مانده است، تا میان توانگران شما دست به دست نگردد، و آنچه پیامبر به شما داد بگیرید و از آنچه منعتان کرد باز ایستید و از خدا پروا کنید که خدا سخت کیفر است».(حشر/ 7). حال چرا فی‏ء به یتامی و مساکین و ابن سبیل و این فقرا و دیگران‏ برسد؟
اینجا قرآن تعلیلی کرده که از این تعلیل یک اصل کلی برای جاهای‏ دیگر استفاده کرده‏ اند: «کی لایکون دولة بین الاغنیاء منکم» برای‏ اینکه این مال و ثرت، چیزی نباشد که فقط در میان اغنیای شما گردش کند، یعنی فلسفه این حکم این است که پول و ثروت در میان همه طبقات پخش‏ شود و اختصاص به یک طبقه معین نداشته باشد که فقط در میان آنها در یک‏ مدار بسته گردش کند، در مدار بازی باشد که همه مردم را شامل شود.
کلمه‏ "دوُلة" و "دَولة" هر دو در زبان عرب استعمال می‏ شود، هر دو هم به اعتبار تداول یعنی دست به دست شدن است. دولت را هم "دولت‏" می‏ گویند چون دست به دست می‏ شود یعنی برای یک نفر یا برای یک عده‏ باقی نمی ‏ماند، اینها می‏ روند عده دیگر می ‏آیند، آن عده می‏ روند باز عده‏ دیگر می‏ آیند. از آن جهت که به اصطلاح یک "حالت" است به آن‏ می‏ گویند "دولة" ولی آن چیزی که دست به دست می‏ شود. مثل خود پست یا پول را می‏ گویند "دولة" یعنی آن چیزی که دست به دست می ‏شود.
حال‏ قرآن کریم، می ‏گوید این پول که دست به دست می‏ شود نباید در یک مدار محدود که‏ مدار اغنیاست دست به دست شود، باید در مدار عموم دست به دست شود، چون پول به هر حال در گردش و حرکت است، نمی‏تواند در یک جا بماند، ولی پول که نمی‏ تواند در یک جا بماند دو جور است: یک وقت هست فقط در میان یک طبقه و در یک مدار محدود گردش می ‏کند، و یک وقت هست در یک‏ مدار نامحدود گردش می‏ کند، که از این جمله این نظریه اسلام استنباط شده‏ است که نظر اسلام درباره ثروت این است که در یک مدار محدود گردش نکند بلکه در یک مدار نامحدود یعنی در دست همه مردم گردش کند.
بهترین‏ مثل آن چرخ و فلک است. چرخ و فلک همیشه در حال گردش است، یعنی آن‏ که در آن رأس قرار گرفته می ‏آید پایین و در آن پایین‏ ترین نقطه و آن که در نقطه پایین بوده می‏ رود بالا، دو مرتبه همین طور گردش می‏کند به یک حال باقی نمی ‏ماند. قرآن حرقش این‏ است که پول باید در میان همه مردم بگردد نه در میان یک طبقه معین.

Sources

Keywords