ضرورت بررسی یگانگی یا تنوع ماهوی جوامع

طرح این مسأله برای هر مکتب ضروری است، زیرا با طرح این مسأله است که روشن می ‏گردد آیا همه جامعه‏ های انسانی‏ می‏ توانند تابع و پیرو یک ایدئولوژی باشند، یا به تعدد و تنوع جامعه‏ ها باید ایدئولوژی ها متنوع و متعدد باشد، هر قومی و هر ملتی و هر تمدن و فرهنگی باید ایدئولوژی خاص خود را داشته باشد، زیرا ایدئولوژی عبارت‏ است از مجموع طرح ها و راه ‏هایی که جامعه را به سوی کمال و سعادتش رهبری‏ می‏ کند، و از طرفی می‏ دانیم که هر نوعی خواص و آثار و استعدادهای ویژه ‏ای‏ دارد و کمال و سعادتی خاص خود او در انتظار اوست. هرگز کمال و سعادت‏ اسب عین کمال و سعادت گوسفند یا انسان نیست.
پس اگر جامعه‏ ها (که فرض بر اصالت و عینیت آنهاست) همه دارای یک‏ ذات و یک طبیعت و یک ماهیت باشند، امکان اینکه ایدئولوژی واحد داشته باشند هست و اختلافاتشان در حدود اختلافات فردی یک نوع است، و هر ایدئولوژی زنده می ‏تواند در حدود اختلافات فردی انعطاف و قابلیت انطباق داشته باشد، اما اگر جامعه ‏ها دارای طبیعت ها و ماهیت ها و ذات های مختلفی باشند، طبعا طرح ها و برنامه‏ ها و ایده‏ ها و کمال ها و سعادت های متنوعی خواهند داشت و یک ایدئولوژی‏ نمی‏ تواند همه را در بر گیرد.
شبیه این مسأله عینا در مورد تحولات و تطورات جامعه ‏ها در توالی زمانی‏ وجود دارد. آیا جامعه ‏ها در مسیر تحولات و تطورات خود، نوعیت و ماهیت‏ خود را تغییر می‏ دهند و اصل تبدل انواع، اما در سطح جامعه‏ ها صورت‏ می‏ گیرد، یا تحولات و تطورات اجتماعی از قبیل تحولات و تطورات یک فرد از یک نوع است که نوعیتش و ماهیتش در خلال همه تحولات و تطورات‏ همچنان محفوظ است؟ مسأله اول به جامعه مربوط است و مسأله دوم به تاریخ.

Sources

Keywords