عبرت از گذر عمر در تعالیم دینی

در قرآن کریم حال مردمان تفریط کار و عمر ضایع کن را بعد از مرگ چنین بیان می کند، که آنها با التماس می گویند: «خدایا ما را برگردان به دنیا تا به عمل صالح، گذشته از دست رفته را جبران کنیم. جواب می رسد: دیگر این راه برگشت ندارد».
در احوال یکی از مردان خدا می نویسند که در خانه خود قبر خود را کنده بود و گاهی می رفت و در آنجا می خوابید و بعد به خود چنین تلقین می کرد که فرض می کنیم من مرده ام و التماس می کنم که مرا برگردانید به دنیا تا گذشته از دست رفته را جبران کنم و از گناهان توبه کنم، عمل صالح بجا بیاورم، و فرض می کنم که استثنائا این تقاضا و خواهش تنها در مورد من پذیرفته شده و اجازه داده شده و به دنیا برگردم و عمل صالح انجام دهم.
به این ترتیب آن مرد خداشناس به خود تلقین و موعظه می کرد. آدمی نباید این قدر در غفلت بسر ببرد که احتیاج به چنین عملیات وحشت آوری برای تذکر و بیداری خویش داشته باشد، باید بیدارتر و هشیارتر از اینها باشد، باید از اطوار زندگی خود یعنی از اینکه می بیند روزگار بدون یک لحظه سکون و آرامش، او را مرحله به مرحله حرکت داده، از کودکی به جوانی و از جوانی به پیری آورده پند بگیرد، باید به این حقیقت پی ببرد که جهان دستگاه مساعدی است برای کشت و زرع، و زارع، آن می درود عاقبت کار که کشت:
خرما نتوان خورد از این خار که کشتیم *** دیبا نتوان بافت از این پشم که رشتیم
بر لوح معاصی خط عذری نکشیدیم *** پهلوی کبائر حسناتی ننوشتیم
پیری و جوانی چو شب و روز بر آمد *** ما شب شد و روز آمد و بیدار نگشتیم
افسوس بر این عمر گرانمایه که بگذشت *** ما از سر تقصیر و خطا در نگذشتیم
ما را عجب از پشت و پناهی بود آن روز *** کامروز کسی را نه پناهیم و نه پشتیم
یکی از چیزهایی که مذموم است درازی آرزوست که در زبان دین طول امل نامیده می شود. طول امل همین روحیه تضییع وقت است به امید اینکه در آینده طولانی جبران می کنم، همان آینده ای که کسی نمی تواند اطمینان داشته باشد در ساعت بعد و لحظه بعد چه بر سرش می آید. امام علی (ع) فرمود: «از آن کسان مباش که سعادت آخرت را می خواهد اما بدون رنج و عمل، توبه را تأخیر می اندازد، به واسطه طول امل، همیشه به خود تلقین می کند که هنوز دیر نشده، زمان دراز است». باید آدمی روحیه هنوز دیر نشده و هنوز وقت دراز است و امثال اینها را از خود دور کند. بار دیگر جمله رسول خدا را خطاب به ابوذر غفاری آن مرد بزرگ و صحابی جلیل تکرار می کنم، فرمود: «مبادا به خاطر آرزوهای دراز و فکر اینکه هنوز دیر نشده و هنوز وقتی باقی است، در کاری که باید بکنی تأخیر کنی، تو مرد زمان حالی و متعلق به زمان حالی، تو از زمان ماضی و گذشته جدا شده ای و به زمان مستقبل و آینده هنوز نرسیده ای، فکر کن و مواظب باش که زمان حال را به خوبی دریابی».

دنیاطلبی و نسبت آن با آخرت از نظر رسول اکرم در قرآن کریم
رسول اکرم فرمود: «دنیا مزرعه آخرت است». در سوره مبارکه بنی اسرائیل آیات 18-20 می فرماید: «اگر کسانی نظر کوتاه داشته باشند و همت کم و سعادت خود را در همین امور زودگذر و موقت بدانند و تنها این امور را بخواهند، ما هم در فراهم ساختن آنچه آنها می خواهند تعجیل می کنیم و به آنها می دهیم، و اگر کسانی نظر بلند و همت عالی داشته باشند و سعادت خود را محدود نکنند و آخرت و عاقبت را نیز بخواهند و برای آن عمل کنند باز هم همان مطلوب و همان مقصود را به آنها می دهیم». بعد از آنکه این قسمت را ذکر می کند می فرماید: «ما همه را کمک می کنیم و مدد می رسانیم، هم این دسته و هم آن دسته را، عطا و بخشش پروردگار تو هرگز از هیچ موجودی قطع و بریده نمی شود، فیض پروردگار، عام و شامل است و هر موجودی را در راه خودش و مطابق استعدادی که دارد پرورش می دهد و تکمیل می کند».
کلمه رب که در این آیه کریمه آمده است به معنای پروردگار و پرورش دهنده است. بعد از آنکه می فرماید: هر کسی در هر راهی که گام بردارد و هر مقصدی را که جستجو کند ما به او مدد می رسانیم و فیض خود را از او دریغ نمی داریم می فرماید: به موجب اینکه ما رب عالم و پروردگار عالم هستیم و به حکم اینکه پرورش دهنده موجودات هستیم و یکی از شئون ما ربوبیت و پرورش دادن است هر دو دسته را در راه خود تقویت و تکمیل می کنیم و پرورش می دهیم.

Sources

Keywords