استدلال قرآن کریم بر معاد

دو نوع استدلال در قرآن کریم بر اثبات معاد هست:
1- یک نوع استدلال بر معاد، بر اساس توحید است که قرآن می گوید ممکن نیست خدا باشد ولی معادی نباشد، یعنی اگر معاد نباشد خلقت عبث است. این خودش یک استدلال است. قرآن خواسته روی این مطلب استدلال کند: «افحسبتم انما خلقناکم عبثا و انکم الینا لا ترجعون؛ آیا چنین پنداشتید که ما شما را عبث آفریده ایم و به سوی ما بازگشت نخواهید کرد؟» (مؤمنون/ 115). قرآن در واقع این طور می گوید که یا باید بگویید خدایی نیست، پس خلقت و آفرینش عبث و باطل و بیهوده است، دنبال حکمت در خلقت نباید رفت و مانعی نخواهد داشت که خلقت بر عبث و بیهوده باشد؛ و یا اگر خدایی هست که جهان را آفریده است معادی هم باید باشد، معاد متمم خلقت است، مکمل خلقت است، جزئی از خلقت است که با نبودن آن خلقت ناقص است، خلقت عبث و بیهوده است.
2- یک سلسله استدلالهای دیگر هم در قرآن هست که همان نظام موجود و مشهود را دلیل بر قیامت قرار می دهد. در اول سوره حج و مؤمنون هست که ایها الناس! اگر در بعث و در قیامت شک و ریب دارید، پس ببینید خلقت خودتان را. بعد خلقت خود ما را می گوید که شما را از نطفه آفریدیم، نطفه را از خاک آفریدیم، بعد نطفه را به علقه و علقه را به مضعه تبدیل کردیم، بعد برای مضعه استخوان قرار دادیم، بعد گوشت پوشاندیم، بعد شما را به صورت طفل در آوردیم: «ثم انکم بعد ذلک لمیتون* ثم انکم یوم القیامة تبعثون؛ سپس شما بعد از این (مراحل) قطعا خواهید مرد* آنگاه شما روز رستاخیز برانگیخته می شوید» (مؤمنون/ 16-15).
پس سر اینکه معاد را جزء اصول دین قرار داده اند، نه صرف این بوده که معاد یکی از ضروریات دین و از توابع نبوت بوده است، بلکه یک مسأله ای بوده که راه استدلال بر آن لااقل تا اندازه ای باز بوده و قرآن می خواسته است که مردم به مسأله قیامت به عنوان یک مسأله مستقل اعتقاد پیدا کنند و نیز این اعتقاد به آنها بر پایه معرفت عقلی و استدلالی باشد یعنی قرآن ما را به معادشناسی دعوت می کند.

Sources

Keywords