صفات عرفا از نظر خواجه نصیرالدین طوسی و ابوعلی سینا

خواجه نصیرالدین طوسی در فصل نوزدهم از نمط نهم از شرح الاشارات فرماید: «مرد عارف به خدا، چون از هستی و نفس خود بیرون رود و به وجود حق تعالی بپیوندد، تمام قدرت ها را مستغرق در قدرت خدا می بیند، که به جمیع ممکنات و مقدورات کشیده شده است؛ و تمام علم ها را مستغرق در علم خدا می بیند، که هیچ موجودی از موجودات از آن پنهان نیست؛ و تمام اراده ها را مستغرق در اراده خدا می بیند، که تمام ممکنات در تحت آن اراده بوده و قدرت سرپیچی از آن را ندارند.» بلکه تمام موجوداتی که در عالم هست و تمام کمالاتی که وجود دارد، همه را از ناحیه حضرت حق می نگرد که از آن منبع فیض صادر شده و به عالم وجود افاضه گردیده است. در این حال ذات مقدس پروردگار، چشم عارف می گردد که با آن می بیند، و گوش وی می شود که با آن می شنود، و قدرت او می گردد که با آن کار می کند، و علم وی می گردد که با آن می داند، و وجودش می شود که با آن هستی پیدا می کند. پس در این حال، عارف در حقیقت و واقع، متخلق به اخلاق خدا می گردد.»
در همین نمط در فصل بیست و یکم، بوعلی فرماید: عارف، گشاده رو و سهل الاریکه و ملایم و خوش صورت و بشاش و متبسم است؛ از شدت تواضع و فروتنی که به همه خلق خدا دارد، افراد صغیر و کوچک را محترم و بزرگ می شمارد و تعظیم و تکریم می کند، به همان قسم که افراد کبیر و بزرگ را احترام می گذارد و از شخص کم هوش و کودن چنان باز و گشوده می شود که از شخص زیرک و باهوش انبساط پیدا می کند. و چگونه ملایم و نرم نباشد در حالی که او به حق تعالی خوشحال است و به هر چیز خوشحال است؛ چون در همه چیز خدا را می بیند و چگونه بین موجودات فرق گذارد در حالیکه همه در نزد او مساویند و همه اهل رحمتند که در این دنیا به باطل اشتغال پیدا نموده اند.
در شرح سخن بوعلی خواجه می گوید: «این دو صفت که در عارف است یعنی نرمی و ملایمتی که با همه موجودات دارد، و مساوی بودن تمام مخلوقات در نظر او، این دو، اثری است برای یک صفت و اخلاق واحدی که به نام «رضا» نامیده می شود. و این رضا صفتی است که در هر کس پیدا شود در او مجال رد و انکار برای چیزی نمی گذارد، و در رویدادها و پیش آمدهای ناگوار زندگی خوف و هراس را از او برمی دارد، و بر اثر از دست دادن چیز مطلوبی در او غصه و حزن پدیدار نمی گردد؛ و به این درجه از صفات که مقام رضاست خداوند عزوجل در قرآن کریم اشاره فرموده است: «و رضوان من الله أکبر؛ مقام رضا از جانب پروردگار بزرگتر است از بهشت هایی که در زیر آنها نهرهایی جاری است، و از منزل های پاکیزه در بهشت عدن.» (التوبه/ 72) و از همین جا معلوم می شود که چرا خازن بهشت را که یکی از فرشتگانست رضوان نامیده اند.

Sources

Keywords