سوگند به قلم در قرآن

خداوند در ابتدای سوره قلم می فرماید: «و القلم و ما یسطرون؛ سوگند به قلم و سوگند به آنچه نویسندگان می نویسند.» (قلم/ 1) مکرر این مطلب را در اوایل سوری که قسم بوده است گفته ایم و بعد هم باز خواهد آمد «که» انسان به نام خدا یا به نام اولیا خدا قسم می خورد، وقتی شما می گویید "به خدا" کانه می گویید به احترام حق سوگند، یعنی من احترام حق را گرو صدق سخن خود قرار می دهم. در قسم، انسان ابراز احترام می کند به آن شیئی که «به آن» قسم می خورد. حال گاهی انسان (که این در بیانات دیگر هم هست) قسمی می خورد، احترام آنچه که به آن قسم می خورد محرز است ولی تمام عنایتش این است که آن مطلب را ثابت کند، مثل اینکه شما با رفیقتان صحبت می کنید، می گویید به خدا قسم که من فلان حرف را نزدم یا فلان حرف را در فلان جا گفتم. ولی گاهی انسان قسم می خورد، عنایتش به چیز دیگر است یا لااقل به این جهت هم عنایت هست، قسم می خورد، می خواهد به طرف بفهماند که من به این شیئی که به آن قسم می خورم احترام می گذارم. می بینید در جایی که کسی چندان انتظار ندارد، وقتی که شخصی به جان دوستش قسم می خورد، آن دوستش به خودش می بالد که ببینید فلانی برای من این قدر اهمیت قائل است که به جان من قسم می خورد، این علامت این است که برای من اهمیت قائل است.
قرآن کریم برای اینکه مردم را به آیات و مخلوقات توجه بدهد، به انواعی از مخلوقات قسم می خورد، از جمادات گرفته تا نباتات و حیوانات و تا انسان و انسان کامل. حال در اینجا خدای متعال به یک شیء خاصی سوگند یاد کرده است، یعنی به چیزی ابراز احترام کرده است که قدر مسلم این است که مردم عرب و غیر عرب احترام آن را به هیچ وجه نمی دانسته اند.
بشر امروز است که شاید می تواند ارزش این کار را آن طور که باید درک کند. به احترام قلم سوگند و به احترام نوشته ها سوگند، به قلم سوگند و به نوشته سوگند. اگر "ما" ی ما یسطرون را "ما" ی مصدریه بگیریم (و بیشتر این طور گرفته اند) این جور می شود: به قلم سوگند و به نوشتن سوگند. این شاید بهتر است، چون خود فن و استعداد نوشتن را می گوید، یعنی بفهمید که قلم و استعداد نوشتن و قدرت نوشتن چه نعمت بزرگی است! و اگر "ما" را "ما" ی موصوله بگیریم این طور می شود: به قلم سوگند و به نوشته ها سوگند. پس اصلا قبل از اینکه اصل مقسم علیه را ذکر کنیم، از اینجا که قرآن کریم به قلم و نوشتن سوگند یاد می کند می توانیم روح تعلیمات اسلامی و قرآنی را دریابیم که روح این تعلیمات علم است و دانستن و فهم و آن چیزی که دنیای امروز به آن "فرهنگ" می گوید. اصلا اسلام و قرآن دین علم و فرهنگ است. به همین دلیل است که قرآن در جاهای دیگر هم همین مطلب یا آن رکن دیگرش را که استعداد سخن گفتن بوده باشد با اهمیت فراوان ذکر می کند.

Sources

Keywords