جاودانگی و خلود در بهشت

خداوند در سوره دخان آیات 51 تا 57 می فرماید: «إن المتقین فى مقام أمین * فى جنات و عیون* یلبسون من سندس و إستبرق متقابلین* کذلک و زوجناهم بحور عین* یدعون فیها بکل فاکهة آمنین* لا یذوقون فیها الموت إلا الموتة الأولى و وقاهم عذاب الجحیم* فضلا من ربک ذلک هو الفوز العظیم؛ پرهیزکاران در جایگاه امن و امانى هستند، در میان باغها و چشمه ها، آنها لباسهائى از حریر نازک و ضخیم مى پوشند، و در مقابل یکدیگر مى نشینند.، اینچنینند بهشتیان، و آنها را با حور العین تزویج مى کنیم، آنها هر نوع میوه اى را بخواهند در اختیارشان قرار مى گیرد، و در نهایت امنیت به سر مى برند.، هرگز مرگى جز همان مرگ اول (که در دنیا چشیده اند) نخواهند چشید و خداوند آنها را از عذاب دوزخ حفظ مى کند. این فضل و بخششى است از سوى پروردگارت، و این پیروزى بزرگى است». (دخان/51تا57)
در این آیات مواهب و پاداشهاى بهشتیان را مى شمرد، این پاداشها در هفت قسمت خلاصه شده:
نخست اینکه: پرهیزگاران در جایگاه امن و امانى هستند. بنابراین هیچگونه ناراحتى و ناامنى به آنها نمى رسد، و در امنیت کامل از آفات و بلاها، از غم و اندوه ها، از شیاطین و طاغوتها به سر مى برند.
نعمت دوم اینکه: آنها در میان باغها و چشمه ها به سر مى برند، و جایگاه آنها از هر سو با درختان و چشمه ها احاطه شده.
در مرحله سوم به لباسهاى زیباى آنها اشاره کرده مى افزاید: آنها لباسهائى از حریر لطیف و نازک و ضخیم مى پوشند، و در برابر یکدیگر بر تختها جاى دارند.
در مرحله چهارم نوبت به همسران آنها مى رسد مى گوید: آرى اینچنینند بهشتیان، و حور العین را به همسرى آنها درمى آوریم.
سپس به ذکر پنجمین نعمت بهشتیان پرداخته مى افزاید: آنها هر نوع میوه اى را بخواهند تقاضا مى کنند در اختیارشان قرار مى گیرد و در نهایت امنیت هستند (یدعون فیها بکل فاکهة آمنین). حتى مشکلاتى که در بهره گیرى از میوه هاى دنیا وجود دارد براى آنها وجود نخواهد داشت، میوه ها همگى نزدیک و در دسترسند، بنابراین زحمت و رنج چیدن میوه از درختان بلند در آنجا نیست «قطوفها دانیة؛ انتخاب هر گونه میوه اى را بخواهند به دست آنهاست» (حاقه/23). «و فاکهة مما یتخیرون؛ و میوه از هر چه اختیار کنند» (واقعه/20). بیماریها و ناراحتیهائى که گاه بر اثر خوردن میوه ها در این دنیا پیدا مى شود در آنجا وجود ندارد، و نیز بیمى از فساد و کمبود و فناى آنها نیست، و از هر نظر فکر آنها راحت و در امنیتند. به هر حال اگر غذاى دوزخیان زقوم است و در درون آنان همچون آب جوشان مى جوشد، طعام بهشتیان میوه هاى لذتبخش و خالى از هر گونه ناراحتى است.
جاودانگى بهشت و نعمتهاى بهشتى ششمین موهبت الهى بر متقین است، چرا که آنچه فکر انسان را به هنگام وصال ناراحت مى کند بیم فراق است، به همین جهت مى فرماید: "آنها هیچ مرگى جز همان مرگ اول که در دنیا چشیدند نخواهند چشید!" (لا یذوقون فیها الموت الا الموتة الاولى). جالب اینکه قرآن کریم مساله جاودانه بودن نعمتهاى بهشت را با تعبیرات مختلف بیان کرده است، گاه مى گوید: خالدین فیها "جاودانه در باغهاى بهشت خواهند ماند." و گاه مى گوید: «عطاء غیر مجذوذ» "این عطائى است قطع نشدنى" (هود/108).
سرانجام هفتمین و آخرین نعمت را در این سلسله چنین بیان مى کند: "و خداوند آنها را از عذاب دوزخ حفظ کرده است" (و وقاهم عذاب الجحیم). کمال این نعمتها در این است که احتمال عذاب و فکر مجازات بهشتیان را به خود مشغول نمى دارد و نگران نمى کند. اشاره به اینکه اگر پرهیزگاران لغزشهائى هم داشته اند خدا به لطف و کرمش آنها را بخشیده، و به آنها اطمینان داده است که از این نظر نگرانى به خود راه ندهند، و به تعبیر دیگر غیر از معصومین خواه ناخواه لغزشى دارند و تا مشمول عفو الهى نشوند از آن بیمناکند این آیه به آنها از این نظر امنیت کامل مى بخشد.
در اینجا سؤالى مطرح است و آن اینکه بعضى از مؤمنان مدت زمانى به خاطر گناهشان در دوزخ مى مانند تا پاک شوند و سپس به بهشت مى آیند، آیا آیه فوق شامل حال آنها نمى شود؟ در پاسخ مى توان گفت: آیه از پرهیزگاران بلند پایه اى سخن مى گوید که از همان ابتدا قدم در بهشت مى نهند، و اما از گروه دیگر ساکت است. این احتمال نیز وجود دارد که این دسته نیز بعد از ورود در بهشت دیگر بیمى از بازگشت به دوزخ ندارند، و در امن و امانند، یعنى آیه فوق حال آنها را بعد از ورود در بهشت ترسیم مى کند.
در آخرین آیه مورد بحث اشاره به تمام این نعمتهاى هفتگانه کرده، به صورت یک جمع بندى مى گوید: "همه اینها به عنوان فضل و بخششى از سوى پروردگار تو است و این فوز عظیم و پیروزى بزرگى است که شامل حال پرهیزگاران مى شود" (فضلا من ربک ذلک هو الفوز العظیم).
درست است که پرهیزگاران حسنات بسیارى در دنیا انجام داده اند، ولى مسلما پاداش عادلانه آن اعمال ناچیز اینهمه نعمت بى پایان و جاودانى نیست این فضل خدا است که اینهمه پاداش را در اختیار آنها گذارده. از این گذشته، اگر فضل الهى در دنیا شامل حال آنها نبود هرگز نمى توانستند آن حسنات را بجا آورند، او به آنها عقل و دانش داد، او پیامبران الهى و کتب آسمانى را فرستاد، و او توفیق هدایت و عمل را شامل حالشان کرد. آرى بهره گیرى از این توفیقات بزرگ و رسیدن به آن همه پاداش در پرتو این توفیقات، فوز عظیم و پیروزى بزرگى است که جز در سایه لطف او حاصل نمى شود.

Sources

Keywords