معنای واژه ناس در قرآن

معنای ناس در قرآن یعنی مردم. چون انسانها را می توان به دسته های گوناگون تقسیم بندی کرد: غنی، فقیر، عالم، جاهل، سفید، سیاه، ظالم، مظلوم و.... اگر ما انسانها را ببینیم و این مایه های اختلاف و تبعیض را کنار بگذاریم یعنی به رنگها و شکلها و طبقه های گوناگون آنها نظر نکنیم و انسانها را در لباس انسان ملاحظه کنیم در این اعتبار می گوییم ناس (مردم) که شامل همه افراد بشر است. انسان منهای رنگش و شکلش و طبقه اش و دینش و طرز تفکرش و به اصطلاح فلاسفه: انسان لابشرط. مفسرین از قدیم برای کلمه ناس یک چنین معنایی کرده اند و درست هم هست، ولی عده ای دچار اشتباه گشته و گفته اند ناس یعنی مردم فاقد همه چیز، یعنی توده، طبقه محروم، بیچاره. که در این صورت شامل یک طبقه مخصوص است و شامل همه مردم نمی شود! به رغم پیروان این تفکر از جمله تفکر مارکسیستی قرآن کریم مخاطبان خود را ناس قرار داده است و ناس یعنی توده مردم، توده محروم. این جهت دلیل است که قرآن به وجدان طبقاتی اذعان دارد و تنها طبقه ای را که ذی صلاحیت برای پذیرش دعوت اسلامی می داند، توده محروم است. و همین دلیل است که اسلام خاستگاه طبقاتی و جهت گیری طبقاتی دارد؛ یعنی دین محرومان و مستضعفان است و مخاطب ایدئولوژی اسلامی تنها توده مردم است و بس. این نیز دلیل دیگری است بر زیر بنا بودن اقتصاد و مادی بودن هویت تاریخ از نظر اسلام.
اینطور نیست، بلکه مراد از ناس در قرآن مجید چنانکه گفتیم، مردم اند. ولی معنای وضع خاصشان، از دینشان، فقرشان، بی نیازیشان، رنگشان، عملشان، جهلشان و آنجا که قرآن می فرماید «یا ایها الناس اعبدوا ربکم؛ ای مردم پروردگارتان را عبادت کنید» (بقره/ 21) نه این است که مخاطب قرآن تنها توده مردم باشند، بلکه مخاطب همه انسانها هستند و نیز در آیه «لله علی الناس حج البیت من استطاع الیه سبیلا؛ و براى خدا حج آن خانه بر عهده مردم است (البته بر) كسى كه بتواند به سوى آن راه يابد» (آل عمران/ 97). البته بعدا با جمله «من استطاع الیه سبیلا» مشروط کرده به آنکه استطاعت داشته باشند. و لذا در بعضی از موارد کلمه ناس به کفار گفته شده چنانکه در آیه 173 از سوره آل عمران می فرماید: «ان الناس قد جمعوا لکم فاخشوهم؛ مشرکین در برابر شما گرد آمده اند، پس از آنان بترسید». که مربوط به یک داستانی است که کفار می خواستند به مدینه حمله کنند، قبلا شایع کرده بودند که مردم اجتماع کرده اند علیه مسلمانان و بدین وسیله می خواستند رعب و وحشت در دل مردم مسلمان ایجاد کنند. همچنین در آیه 8 سوره بقره آمده: «و من الناس من یقول آمنا بالله وبالیوم الاخر و ما هم بمؤمنین؛ در میان مردم کسانی هستند که می گویند به خدا و روز رستاخیز ایمان آورده ایم در حالی که ایمان ندارند». در این آیه، ناس بر منافقین اطلاق گشته است.
اصولا کلمه ناس در قرآن مجید زیاد آمده است؛ چه به عنوان خطاب مثل یاایها الناس و چه به عنوانهای دیگر نظیر: «لله علی الناس حج البیت من استطاع» کلمه ناس با کلمه انسان از یک ریشه اند و تفاوت زیادی میان آنها نیست تنها از نظر ادبی تفاوتی که هست می گویند انسان اسم جنس است ولی ناس اسم جمع است. یعنی وقتی می گوییم انسان، مراد نوع انسان است اما وقتی گفته می شود ناس منظور جمع انسانهاست. نظیر کلمه قوم که به معنای جمع مردم است؛ پس یاایها الناس یعنی ای گروه انسانها! ای جامعه انسانی! ای همه انسانهای جهان!

Sources

Keywords