منظور از کلمه کافر در سوره بقره

در قرآن در آیه 6 سوره بقره آمده: «ان الذین کفروا سواء علیهم ءانذرتهم ام لم تنذرهم لایؤمنون؛ آنان که کافر شده اند چه هشدار بدهی و چه هشدار ندهی سودی ندارد [آنها] نخواهند گرويد»، یعنی چه؟ آیا مردم، باید مؤمن باشند تا مورد دعوت پیامبران قرار گیرند؟ اگر چنین است که به اصطلاح ما، تحصیل حاصل است! پیامبر آمده است تا کافران را تبدیل به مؤمن کند نه مؤمنان را مؤمن سازد! برای توضیح این آیه باید گفت که در اصطلاح قرآن، اگر نگوییم در همه موارد در اکثر موارد، کلمه کافر به هر غیرمسلمانی گفته نشده است؛ بلکه قرآن کسانی را کافر می گوید که بعد از آنکه پیامبر مبعوث شده و از آنها دعوت کرده و حقیقت برای آنها روشن گشته است آنان در مقابل پیامبر ایستاده و انکار نموده اند یعنی قبل از دعوت پیامبر هنوز مردم نه مؤمنند و نه کافر و نه منافق، بلکه الناس هستند. و بعد از آمدن او و دعوت نمودن او، مردم به سه گروه تقسیم می گردند. گروهی مؤمن می گردند و گروهی انکار می کنند و گروه دیگری به ظاهر تسلیم می گردند و در باطن مخالفند.
در این آیه شریفه منظور از کفار نه آنانیست که قبلا اسلام نیاورده اند بلکه آنهایی که تو دعوت کردی و پس از آگاهی و شناخت حقیقت، با درک عقلی و خرد خودشان مبارزه نموده و تو را انکار کردند. «و جحدوا بها واستیقنتها انفسهم ظلما و علوا؛ و با آنکه پیش نفس خود به یقین دانستند باز از کبر و نخوت و ستمگری انکار آن کردند» (نمل/ 14). اصولا اگر انسان روحا تسلیم حقیقت باشد، وقتی حقیقت بر او عرضه گردد تسلیم می شود، آنچه که انسان را به هلاکت می کشاند؛ موضعگیری در مقابل حقیقت است. قرآن تابلوی اینگونه موضعگیریها را در یک آیه شریفه زیبا مجسم فرموده است. آنجا که می فرماید: «و اذ قالوا اللهم ان کان هذا هو الحق من عندک فامطر علینا حجارة من السماء؛ آنگاه که گفتند: خدایا اگر این قرآن حق است از جانب تو؛ پس سنگی از آسمان بفرست و ما را از بین ببر که طاقت تحملش را نداریم» (انفال/ 32). یعنی به جای اینکه بگویند خدایا اگر حق است و از جانب توست توفیق پذیرش آن را به ما عطا کن؛ می گویند اگر حق است ما را نابود کن!! این است معنای موضع گیری در مقابل حق! برای اینگونه افراد هشدار دادن هیچگونه ارزشی ندارد و به اصطلاح فقها اینها مقصرند نه قاصر.
خلاصه اینکه؛ اینطور نیست که هر کس که مسلمان نباشد پس کافر است؛ خیر؛ بلکه در اصطلاح قرآن، کفر یعنی انکار؛ پوشانیدن و کافر بر کسی اطلاق می گردد که در مقابل فرستادگان حق؛ و آورندگان دین خدا؛ جبهه گرفته اند و عکس العمل مخالف نشان داده اند و موضع منفی دارند.
البته ممکن است سؤال شود که کسانیکه اصولا اسلام و یا دین دیگری بر آنها عرضه نشده است و طبعا نه مخالفتی نشان داده اند و نه موافقتی؛ پس آنها چه نام دارند؟
جواب این است که بدون شک آنان مؤمن نیستند و احکام خاص مؤمن بر آنها مترتب نیست ولی در عین حال آیاتی از قبیل آیه مورد بحث نیز شامل آنها نمی گردد. بلکه این دعوت انبیاء است که سه گروه (مؤمن، کافر، منافق) را به وجود می آورد.

Sources

Keywords