منظور از صراط مستقیم

انسان دارای طبیعت های متضاد و مختلف است و راه خودش را از میان طبیعتهای علوی و سفلی (بلند و پست) باید انتخاب کند. حیوانات دیگر انتخاب به عهده آنان گذاشته نشده است، بلکه اسب، گوسفند، گربه، سگ و... هر کدام با غرائزی آفریده شده اند که آن غرائز راه آنان را مشخص کرده است و لذا می بینم همه آنها در سراسر تاریخ جهان هر کدام دارای خلق و خوی مخصوص به خود هستند و همه یک جور اعمال و رفتار دارند. زنبور عسل و مورچگان همه و همه در تهیه خانه و غذا مانند همند و تغییر و تحولی در کار آنها دیده نمی شود. ولی انسان صدها راه در مقابل او نهاده شده که می تواند هر کدام آنها را انتخاب کند.
خداوند در سوره اللیل می فرماید: «ان سعیکم لشتی؛ شما بنی آدم کوشش هایتان مختلف و متفرق است» (لیل/ 4) و البته این مطلب از کمال انسان است نه ضعف انسان. حال ببینیم این مطلب آیا مستلزم آن است که بگوئیم انسان به کلی بیراه است؟ اگر مادیین بخصوص اگزیستانسیالیسمها چنین می پندارند ولی قرآن آن را قبول ندارد. آنچه که قرآن می فرماید این است: خط سیری از انسان تا خدا کشیده شده که آن راه مشخص، کمال انسان است؛ نهایتا در برابر انسان مثلا هزار راه نهاده شده که تنها یکی از آنها راه مستقیم یعنی همان شاهراهی است که بسوی خدا می رود و به خدا منتهی می گردد. ولی انسان در انتخاب هر کدام از این راهها مختار است و اگر آن راه را انتخاب کند درست؛ وگرنه راههای دیگر همگی نادرست و غلط است. و این است معنای حدیث معروفی که روزی رسول اکرم در جائی نشسته بودند و گروهی در گرد ایشان بودند؛ حضرت شروع گردند خطوطی بر روی زمین ترسیم کردند که یکی از آنها خطوط مستقیم بود و خطوط دیگر کج و معوج و غیرمستقیم. و سپس فرمود این یک راه، راه من است و باقی دیگر هیچکدام راه من نیستند.
راز اینکه در قرآن همواره ظلمت بصورت جمع آمده و نور بصورت مفرد نیز همین است:«الله ولی الذین آمنوا یخرجهم من الظلمات الی النور؛ خداوند سرور كسانى است كه ايمان آورده ‏اند آنان را از تاريكيها به سوى روشنايى به در می‏برد» (بقره/ 257)، که راه گمراهی گوناگون است ولی راه حق تنها یکی است. در اینجاست که نیاز به هدایت انبیاء روشن می گردد، زیرا آن راه مستقیمی را که بشر را به کمال نهائی می رساند، انسان نمی تواند بدون هدایت آنان تشخیص دهد، بلکه بایستی فرستادگان الهی او را رهنمون گردند.

Sources

Keywords