آقاوحید بهبهانی

آقا محمدباقر بهبهانی (وحید بهبهانی)، یکی از بزرگترین محققان علمای شیعه، علامه دوران و نادره زمان خود، مروج مذهب شیعه در سال 1118 هـ ق در اصفهان متولد شد. پدرش ملا محمد اکمل بهبهانی و نسبش از طرف مادر پدرش به ملا محمدتقی مجلسی می رسد. ایشان مدتی در بهبهان ساکن بود ولی بعد به کربلا مهاجرت کرد. اگرچه معیشت و گذران زندگی او در کربلا خیلی سخت بود و می خواست از آنجا به بلاد دیگری سفر کند ولی ترجیح داد که در همان ارض اقدس بماند. دو پسر داشت بنام های محمدعلی و عبدالحسین که هر کدام خود، عالم و فقیه شدند. آقا محمدباقر مجملا در بین عامه معروف به آقا بودند و در بین فقها و علما مشهور به مؤسس بهبهانی! ایشان در همه فنون و علوم، مقامی رفیع داشت، آنچنان که در تمام ادوار اسلامی کمتر محققی را می توان دید که به اندازه این بزرگوار منشأ خیرات و برکات شده باشد. اهتمام او به تربیت شاگردان نامدار و بزرگ آنقدر زیاد بود که عده کثیری از بزرگان محقق و عالم، در حوزه درس او، همه جزو فضلای زمان شدند. در اوایل تدریس خود که مرجعیت اش، وسعت نداشت به روزه و نماز استیجاری می پرداخت و وجه آن را به شاگردان فقیر و تنگدست می داد. هر یک از شاگردان او، مظهر یک فن یا همه فنون شدند. و به طور کلی علمای عرب و عجم عراق، همگی از ایشان مستفیض شدند، یعنی یا شاگرد او بودند و یا شاگرد شاگردان او و در واقع ایشان حق وافر کاملی بر همه علما دارند. از کارهای مهم این وحید روزگار، آقا محمدباقر که در دوران زندگی اش انجام داد، مبارزه جدی و منسجم بر ضد اخباریون و اخباری گری بود. شهرهای عراق به ویژه کربلا و نجف پایگاه اخباریون بود و ریاست آنها هم با شیخ یوسف بحرانی! وحید بهبهانی که ملقب به «استاد الکل فی الکل» است، با تألیف کتاب "الاجتهاد والاصول" موفق شد مشرب الاصولی را که دو قرن تحت الشعاع مکتب اخباری بود، جان تازه بخشید و در کنار بحث ها و استدلال های علمی خود در رد اخباری گری و اثبات طریقه اجتهاد و ضرورت به کارگیری اصول در استنباط احکام شرعی، از برخوردهای عملی نیز در راه مبارزه با آنها، دریغ نکرد و در واقع اخباری ها را مغلوب کرد و نمازگزاردن در پشت سر پیشوای آنها را تحریم کرد.
اخباری ها گروهی از شیعه که به پیروی از اخبار و احادیث اعتقاد دارند و روش های اجتهادی و اصول فقه را قائل نیستند و نمی پسندند. لذا شاگردان شیخ یوسف از ترس عوام از حوزه او دست کشیدند و به حوزه آقای بهبهانی روی آوردند. از آن ایام بود که اصولیان غالب شدند و به قدرت رسیدند. از این جهت، وحید بهبهانی را مروج مذهب و رکن طایفه شیعه در قرن 13 ق و نیز مجدد مذهب و مروج طریقه اجتهاد است. مشهور است زمانی که آقا (وحید بهبهانی) به حرم مطهر حضرت سیدالشهداء (ع) مشرف می شدند، اول آستان کفش کن آنجا را می بوسید و روی مبارک و محاسن به آن آستان می مالید، پس از آن با خضوع و خشوع و رقت قلب به اندرون حرم مشرف می شد و زیارت می کرد و در مصیبت حضرت هم کمال اهتمام را رعایت می فرمود. مدفن این بزرگ مرد عالم تشیع در رواق حضرت امام حسین و در پایین پای حضرت است و وفات ایشان در 1205 قمری در سن 87 سالگی است.

آثار و تألیفات آقا محمدباقر بهبهانی:
تألیفات این عالم بزرگوار قریب به شصت اثر است. از جمله:
1- کتاب شرح مفاتیح (از طهارت و صلوة و صوم و زکاة و خمس)
2- رساله در اصل برائت و تفصیل مذاهب در آن
3- رساله در حیل شرعیه متعلقه به ربا
4- رساله در اجتهاد
5- رساله در معاملات
6- رساله فارسیه در طهارت و نماز و زکاة و روزه و خمس
7- رساله در قیاس
8- حاشیه بر وافی
9- حاشیه بر شرح ارشاد اردبیلی
10- رساله در قیاس
11- رساله در اصول دین
12- رساله در استحباب نماز جمعه
13- رساله در حلیت جمع میان دو زن فاطمیه
14- رساله در حل شبهه جبر و اختیار و ده ها اثر دیگر.

عده ای از شاگردان آن بزرگوار:
1- آقا سیدمهدی بحرالعلوم
2- شیخ اسدالله و سید محسن کاظمینی (در اصول بی بدیل بود)
3- میرزا ابوالقاسم قمی در فقه سرآمد روزگار
4- میرزا محمدمهدی شهرستانی در تفسیر
5- آخوند ملامهدی نراقی
6- حاجی محمدابراهیم کلباسی
7- شیخ ابوعلی و پسرش آقا محمدعلی نیز در علم رجال یگانه بودند.

Sources

Keywords