ابن سکیت

ابویوسف یعقوب ابن سکیت عالم لغوی، نحوی، ادیب و شاعر ایرانی شیعه بین سالهای (180 تا 190) ه.ق در دورق از شهرهای خوزستان به دنیا آمد. نام پدرش اسحاق و به دلیل سکوت زیادش (سکیت) معروف شد و خودش عالم در نحو و به ویژه لغت و شعر بود. ابن سکیت همراه خانواده اش به بغداد رفت. فنون ادبی را نزد فراء، ابوعمرو شیبانی و اثرم و دیگر علمای بصره و کوفه یاد گرفت که آنان هر کدام از مشاهیر علم و ادب آن زمان بودند و مدتی بنا به عادت و رسم اغلب ادبا، و برای آشنایی بیشتر با زبان فصیح و اصیل عربی، در صحرا نزد بادیه نشین ها زندگی کرد. زمانی که به بغداد برگشت، در همان ایامی که در محضر دانشمندان بود، به تعلیم و تربیت کودکان مشغول شد و مدتی در محله «درب القنطره» به این کار ادامه داد.
ابن سکیت که در زمان متوکل یکی از خلفای عباسی زندگی می کرد به دلیل لیاقت و شایستگی اش، مدتی تربیت فرزندان متوکل را (معتز و مؤید) بر عهده گرفت و آنچنان نزد خلیفه، مقرب شد که یکبار پنجاه هزار دینار به او بخشید. او در تمام دوران تدریس و تعلیم در رشته های گوناگون ادب مانند نحو، لغت، شعر، روایت و علوم قرآنی، خودش دانش می آموخت تا جایی که به جرگه دانشمندان زمان خود پیوست و به عنوان یکی از بزرگترین لغت شناسان شناخته شد. بعضی ها علم کوفیان را منتهی به او می دانند و بعضی ها او را علامه می گویند.
ابن سکیت، علاوه بر فعالیت های چشمگیرش در نحو و لغت، در تدوین و گردآوری اشعار شعرای عرب از نیمه قرن دوم تا اواخر قرن سوم نقش بسیار مهمی داشت و اشعار شعرای قدیم از جمله «امرءالقیس» را جمع آوری کرد. او خودش نیز شعر می سرود. او شاگرد اصمعی و ابوعبیده معمربن مثنی بود و از آنها روایت می کرد. کمتر دیوانی است که او آن را روایت (شفاهی یا کتبی) یا شرح و تفسیر نکرده باشد. ابن سکیت، محضر امام جواد و امام هادی (امام نهم و دهم شیعیان) را درک کرده و از شیعیان خاص آنهاست. او به سنت پیغمبر خدا و عقاید دینی اش بسیار پایبند بود. اشعار و روایات دینی را نقل و جمع آوری می کرد. متخصصان علم رجال، او را ثقه و مورد اطمینان می دانند.

شاگردان
بسیاری از محضر درس او بهره مند می شدند که معروف ترین آنها: ابوالبشر بندینچی، حرانی، ابوسعید سکری، ابوعکرمه ضبی، ابوحنیفه دینوری. گروه زیادی نیز از او روایت کرده اند از جمله: ابوالعباس ثعلب نحوی معروف، احمدبن فرج مقری، محمدبن عجلان اخباری و میمون بن هارون کاتب.

شهادت ابن سکیت:
اظهار محبت شدید او نسبت به خاندان علی (ع) و بی پرواییش در اظهار عقاید خود، سبب شد که او جانش را بر سر عشق به اهل بیت گذارد. متوکل عباسی که او را به خاطر علم و فضلش، معلم فرزندان خود کرد، روزی از او پرسید که این دو نفر نزد تو بهتر است یا حسن (ع) و حسین (ع)؟ او جواب داد: به خدا سوگند که قنبر غلام علی بن ابیطالب، از این دو و پدر آنان نزد من گرامی تر است و شروع کرد به نقل فضائل حسنین علیهماالسلام! متوکل با شنیدن پاسخ صریح او آنقدر غضبناک شد که دستور داد تا زبان او را از پس گردنش بیرون کشند. وفاتش در 5 رجب سال 244 ه.ق در بغداد بود.

آثار
تألیفات زیادی در ادبیات و دیگر علوم دارد که از همه معروف تر:
1- کتاب «اصلاح المنطق» کتابی است در لغت و مورد توجه و استناد علمای لغت می باشد.
2- الاضداد
3- الالفاظ
4- التصغیر
5- القلب و الابدال
6- دیوان طرفة بن عبد به روایت ابن سکیت
7- شرح دیوان نابغه ذبیانی
8- شرح دیوان الحطیئه
9- شرح دیوان الختساء

Sources

Keywords