معنا و مفهوم یقین

یقین نقطه مقابل شک است، همانگونه که علم نقطه مقابل جهل است و به معنى وضوح و ثبوت چیزى آمده است و طبق آنچه از اخبار و روایات استفاده مى شود به مرحله عالى ایمان یقین گفته مى شود. امام باقر (ع) فرمود: ایمان یک درجه از اسلام بالاتر است، و تقوى یک درجه از ایمان بالاتر، و یقین یک درجه برتر از تقوا است. سپس افزود: «و لم یقسم بین الناس شىء اقل من الیقین؛ در میان مردم چیزى کمتر از یقین تقسیم نشده است!». راوى سؤال مى کند یقین چیست؟ مى فرماید: «التوکل على الله، و التسلیم لله، و الرضا بقضاء الله، و التفویض الى الله!؛ حقیقت یقین توکل بر خدا، و تسلیم در برابر ذات پاک او، و رضا به قضاى الهى، و واگذارى تمام کارهاى خویش به خداوند است». برترى مقام یقین از مقام تقوى و ایمان و اسلام چیزى است که در روایات دیگر نیز روى آن تاکید شده است.
در حدیث دیگرى از امام صادق (ع) مى خوانیم: «من صحة یقین المرأ المسلم ان لایرضى الناس بسخط الله، و لا یلومهم على ما لم یؤته الله... ان الله بعدله و قسطه جعل الروح و الراحة فى الیقین و الرضا و جعل الهم و الحزن فى الشک و السخط؛ از نشانه هاى صحت یقین مردم مسلمان این است که مردم را با خشم الهى از خود خشنود نکند، و آنها را بر چیزى که خداوند به او نداده است ملامت ننماید (آنها را مسئول محرومیت خود نشمارد)... خداوند به خاطر عدل و دادش آرامش و راحت را در یقین و رضا قرار داده، و اندوه و حزن را در شک و ناخشنودى!». از این تعبیرات و تعبیرات دیگر به خوبى استفاده مى شود که وقتى انسان به مقام یقین مى رسد آرامش خاصى سراسر قلب و جان او را فرا مى گیرد.
قرآن کریم در سوره و الذاریات می‏فرماید: «و فی الارض آیات‏ للموقنین و فی انفسکم افلا تبصرون؛ در زمین آیه‏ هایی هست برای اهل یقین و در خود شما، نمی‏بینید؟» (ذاریات/ 20-21). انسان هم جزو موجوداتی است که در زمین هستند، ولی او را یک امر جداگانه ذکر می‏کند. این‏ در خود شما حسابش جداگانه است، با کلمه «افلا تبصرون» هم‏ ذکر شده: و در خود شما، آیا نمی‏بینید؟ بزرگترین‏ آیتهای الهی در جان و روح آدمی است، یا بگوییم بزرگترین آئینه ‏های الهی‏ خود انسان است و به همین جهت در اینجا کلمه ایقان به کار رفته.
در آنجا می فرماید: «و فی الارض آیات للموقنین و فی انفسکم»، در اینجا هم‏ می‏فرماید: «و فی خلقکم و ما یبث من دابة آیات لقوم یوقنون؛ و در آفرينش خودتان و آنچه از [انواع] جنبنده[ها] پراكنده مى‏ گرداند براى مردمى كه يقين دارند نشانه‏ هايى است» (جاثیه/ 4). برای مردمی که به یقین می‏رسند، یعنی این یک چیزی است که انسان را به‏ مرحله یقین می‏رساند. مقصود از مرحله یقین این است که ایمان مطلق‏ مثل ایمان از پشت پرده‏ هاست، ایمان داریم که در پشت پرده‏ ها چیزی هست‏، ولی یقین آن مرحله ‏ای است که یا شهود است یا مثل شهود، یعنی دیگر پرده‏ ها برداشته شده است «لو کشف الغطاء ما ازددت یقینا؛ اگر پرده برداشته بشود علم و یقین من افزایش نمی یابد» (ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج 10 ص 142).

Sources

Keywords