تجلیل و ترغیب قرآن به علم و آموختن آن

تجلیل و تمجیدی که قرآن مجید از علم و دانش نموده نظیر آن در هیچ کتاب آسمانی دیگر یافت نمی شود و در این باره همین بس که قرآن زمان توحش اعراب را که عهد پیش از اسلام بود زمان جاهلیت نام نهاده است. قرآن مجید در صدها آیه بطرق مختلفه نام علم و دانش را به میان آورده و در بیشتر آنها در مقام بزرگداشت آن میباشد. خدای متعال در مقام منت گذاری انسان میفرماید: «علم الانسان مالم یمعلم؛ به انسان چیزی را که نمی دانست یاد داد» (علق/ 5) و باز میفرماید: «یرفع الله الذین آمنوا منکم والذین اوتوا العلم درجات؛؛ خدا -مقام- کسانی را که ایمان آورده اند بلند میکند و کسانی را که به آنان علم داده شده چندین درجه» (مجادله/ 11) و بالاخره میفرماید «هل یستوی الذین یعلمون و الذین لایعلمون؛ آیا کسانی که علم دارند و کسانی که علم ندارند مساوی می باشند» (زمر/ 9). آیات قرآنی در این باره بسیار است و در حدیث پیغمبر اکرم (ص) و ائمه اهل بیت (ع) که تالی کتاب خدا است اخبار بیشمار در این باب وارد شده.

علومی که قرآن مجید بتعلم آنها دعوت میکند
قرآن مجید در آیات بسیاری (که بسبب وفور و کثرت بنقل آنها نپرداختیم) بتفکر در آیات آسمان و ستارگان درخشان و اختلافات عجیبی که در اوضاع آنها پدید میآید و نظام متقنی که بر آنها حکومت میکند دعوت میکند. بتفکر در آفرینش زمین و دریاها و کوهها و بیابانها و آنچه از عجائب در شکم زمین قرار گرفته و اختلافات شب و روز و تبدلات فصول تحریص و ترغیب مینماید. بتفکر در آفرینش شگفت آور نبات و نظامی که در زندگی آن جریان دارد و در آفرینش گوناگون حیوان و آثار و احوالی که در محیط وجود از خود بروز می دهد تشویق می فرماید. بتفکر در خلقت خود انسان و اسرار و رموزی که در ساختمان وجودش نهفته و بالاتر از آن در نفس و عوالم باطنی آن و ارتباطاتی که با ملکوت اعلا دارد و بسیر در اقطار زمین و مشاهده در آثار گذشتگان و کنجکاوی اوضاع و احوال ملل و جوامع بشری و قصص و تواریخ ایشان اصرار تمام دارد. و بدین ترتیب بتعلم علوم طبیعی و ریاضی و فلسفی و فنون ادبی و بالاخره همه علومی که در دسترس فکر انسانی است و تعلم آنها بنفع جهان بشری و سعادت بخش جامعه انسانی می باشد دعوت میکند.
آری قرآن مجید باین علوم دعوت میکند باین شرط که بحق و حقیقت رهنما قرار گیرند و جهان بینی حقیقی را که سرلوحه آن خداشناسی می باشد دربرداشته باشند و گرنه علمی که انسان را سرگرم خود ساخته از شناختن حق و حقیقت باز دارد در قاموس قرآن مجید با جهل مرادف است خدای متعال میفرماید: «یعلمون ظاهر امن الحیاة الدنیا و هم عن الاخرة هم غافلون؛ آنان از زندگی این جهان ظاهر و نمودی را میدانند و آنان از زندگی آن جهان غافلند» (روم/ 7) و میفرماید: «افرایت من اتخذ الهه هواه و اضله الله علی علم و ختم علی سمعه و قلبه و جعل علی بصره غشاوة فمن یهدیه من بعد الله؛ آیا دیدی آن کسی را که خدای خود را هوای نفس خود قرار داده و خدا با داشتن علم گمراهش نموده و بگوش و دلش مهر و بچشمش پرده ای زده است پس کیست که پس از خدا او را راهنمائی کند» (جاثیه/ 23). قرآن کریم با ترغیباتی که بتعلم علوم مختلفه نموده خود متصدی تعلیم یک دوره کامل از معارف الهیه و کلیات اخلاق و فقه اسلامی گردیده است.

Sources

Keywords