زیبایی مطلق یا نسبی

مسئله ای که در این جا مطرح است این است که آیا زیبایی مطلق است یا نسبی؟ یعنی آیا آن چیزی که زیبا است فی حد ذاته زیباست قطع نظر از اینکه انسانی زیبایی آن را درک نکند، مثل خیلی چیزها که در عالم وجود دارد؟ مثلا قله دماوند وجود دارد و مرتفع ترین قله ها در این منطقه است، خواه انسانی در عالم باشد که آن را درک بکند یا نباشد. آن فی حد ذاته برای خودش وجود دارد. آیا زیبایی در زیبا وافعا حقیقتی است که وجود دارد یا یک رابطه مرموز است میان ادراک کننده و ادراک شده؟
شما می بینید انسانی، شیء یا انسان دیگری (معشوقش) در نظرش فوق العاده زیبا و حال آنکه یک انسان دیگر او را زیبا نمی بیند. پس معلوم می شود به قول این اشخاص زیبایی حقیقت مطلقی نیست، یعنی ممکن است یک انسان در نظر انسانی در نهایت زیبایی باشد و همان انسان در نظر انسان های دیگر اصلا زیبایی نداشته باشد.
داستان معروف همین است. مجنون که در وصف لیلای خودش این همه شعر و غزل گفت، هارون الرشید خیال کرد لیلا لعبتی است که نظیر او در دنیا پیدا نمی شود؟ وقتی آن لیلای بدوی وحشی را از بیابان آوردند دید یک زن عادی سیاه سوخته ای است که اصلا هیچ قابل توجه نیست.
به مجنون گفت روزی عیب جویی * * * که پیدا کن به از لیلا نکویی
که لیلا گر چه در چشم تو حوری است * * * به هر عضوی ز اعضایش قصوری است
چو مجنون این سخن بشنید آشفت * * * در آن آشفتگی خندان شد و گفت
تو مو بینی و مجنون پیچش مو * * * تو ابرو او اشارت های ابرو
اگر در کاسه چشمم نشینی * * * به جز از خوبی لیلی نبینی
همان نسبیت در زیبایی را بیان می کند. یعنی برای او زیباست، برای کس دیگر زیبا نیست. این هم خودش مسئله ای است که می گویند بر خلاف آنچه انسان ها خیال می کنند که زیبایی، عشق می آفریند، بر عکس است، عشق، زیبایی می آفریند، یعنی اول زیبایی وجود ندارد که بعد در اثر زیبایی، عشق ایجاد شود؛ اول عشق وجود پیدا می کند و بعد عشق زیبایی را خلق می کند. البته این یک نظر افراطی است. نمی شود وجود زیبایی را در خارج به کلی انکار کرد.
حال آیا زیبایی، مطلق است یا نسبی؟ باز هم برای بحث ما ضرورتی ندارد که ما این مطلب را حتما تحقیق بکنیم که آیا زیبایی یک حقیقت مطلق است یا یک حقیقت نسبی؟ قدر مسلم این است که در خارج، چیزی به نام زیبایی وجود دارد. این جور نیست که زیبایی صد در صد مخلوق عشق و عشق حقیقتی گزاف باشد که همین جور یک جا پیدا می شود، بلکه زیبایی حقیقتی است. گیرم حقیقت نسبی هم باشد باز خودش حقیقتی است.

Sources

Keywords