آیت الله سید محمدرضا گلپایگانی

آیةالله سید محمدرضا گلپایگانی، مرجع بزرگ تقلید شیعیان ایران. او در 8 ذی القعده 1316 در روستای "گوگد" در یک فرسخی شهرستان گلپایگان متولد شد. پدرش سید محمدباقر گلپایگانی، مردی پرهیزگار و عالم عامل که به زهد و تقوی معروف بود. او 4 دختر داشت ولی از داشتن پسر محروم بود، زیرا هرچه پسر خدا به او داده بود، از دنیا رفته بود. از همین رو، سید محمدباقر، به عزم سفر به مشهد مقدس، پیاده تا آن شهر رفت و متوسل به امام رضا (ع) شد و از حضرت خواست که به اذن خدا، پسری به او عنایت کند. در پی این توسل و مشرف شدن به بارگاه امام هشتم، خداوند به او دو پسر می دهد که اولی همین "محمدرضا" و دومی موقع تولدش با مادر خود، هر دو از دنیا میروند. مادر آیةالله گلپایگانی «هاجر» نام داشت که در سه سالگی او، موقع زایمان فوت کرد. کنیه او "ابوالحسن" و لقبش "هبةالله، موهبت خدا" بود. این لقب و کنیه را، پدرش به تبعیت از خاندان رسالت و ائمه اطهار، برای فرزندش انتخاب کرد.
آیةالله گلپایگانی از همان دوران کودکی مقدمات علوم و سپس دروس حوزوی را نزد اساتید بزرگ فرا گرفت. استعداد قوی و خوش فهمی و نبوغ سرشاری در تحصیل علم و کسب معرفت داشت. قبل از 21 سالگی بود که در درس فقه و اصول مرحوم آیت الله حائری (مؤسس حوزه علمیه قم) شرکت میکرد و از شاگردان مبرز ایشان و پیوسته مورد توجه استادش بود. حدود 19 سال در درس ایشان حاضر بود. آیت الله حائری نیز نسبت به او، احترام خاصی داشتند و هر زمان که آقای گلپایگانی در درس استاد، ایراد و اشکال میکرد استاد (آیت الله حائری) نیز به آن ایرادات توجه کامل داشتند. خود ایشان می گوید: من در حوزه درسی استادم (حاج شیخ عبدالکریم حائری) حرف میزدم و اشکال میکردم، ولی مطلب را اول با خودم بازگو میکردم، اگر جوابی پیدا می کردم و رفع اشکال من می شد، نمی گفتم، اما اگر جوابی برای آن پیدا نمی کردم، آنوقت مطرح می کردم.

تدریس:
آیةالله گلپایگانی، بعد از گذراندن دوران تحصیل و رسیدن به مقامات علمی و معنوی، تدریس را شروع کرده و سپس سالهای متمادی که حدود 75 سال گفته شده، ادامه می دهد. بیشتر از 60 سال این تدریس، مربوط به تدریس دروس خارج فقه و اصول بود. وی در زمان آیت الله بروجردی، یکی از استوانه های بزرگ علمی حوزه قم بود و در همان زمان سه تا درس خارج تدریس میکرد. آنقدر در بالا بردن سطح علمی و معنوی طلاب تلاش میکرد بطوری که میگفت: «خدا را شاهد و گواه میگیرم که وقتی بعضی از طلاب را می بینم که به درس و بحث اهمیت نمی دهند، از شدت غصه تب می کنم». هیچگاه نمی شد که ایشان، درس را تعطیل کنند. حتی بیماری و کسالت ایشان هم، مانع نبود. سالی که پای او شکسته بود، درس را تعطیل نکرد و فرمود: «از درس رفتن محرومم ولی الحمدلله، از درس گفتن محروم نیستم» و در منزل درس را گفتند و این خود، درسی بود برای دیگران! به نقل از یکی از شاگردان ایشان که میگوید: «زمانی که آیت الله گلپایگانی در محضر آیت الله حائری بود، روزی دیرتر از موعد مقرر آمد، مورد تأخیر را عذرخواهی کرد و گفت: کودک پنج ساله ای داشتم که در حوض دچار خفگی شد و من مشغول کفن و دفن او بودم، لذا کمی دیر شد.»

آیت الله گلپایگانی از دیدگاه بزرگان:
1- آیت الله مکارم شیرازی نیز در مورد درس ایشان می گوید: در مکتب فقهی او، سه مطلب بسیار جلب توجه میکرد: 1- عمق نظر ایشان 2- مسئله استقلال فکری او 3- احاطه او (یعنی حضور ذهن و احاطه داشت) و یک مسئله که می گفت با مسائل دیگر می سنجید.
2- مرحوم آقابزرگ تهرانی می نویسد: ایشان امروز از علما با فضیلت قم و از مدرسین مشهور آن شهر هستند.
3- آیت الله حاج شیخ مرتضی اردکانی (صاحب کتاب غنیة الطالب فی شرح المکاسب) نقل میکند که روزی در محضر حاج شیخ عبدالکریم حائری بودم که دو سید جوان وارد شدند و آقا نسبت به آنها بسیار احترام کرد، بعد از رفتن آنها پرسیدم که اینها چه کسی بودند؟ آقا فرمودند: اینها دو نفر مجتهد عادل بودند، یکی سید احمد خوانساری و یکی سیدمحمدرضا گلپایگانی.
4- آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری در جواب افرادی که از او می خواستند که آقای گلپایگانی را به اراک بفرستند تا عهده دار امور شرعی باشند، فرمود: من میخواهم او را آقای دنیا کنم، شما می خواهید او را آقای اراک نمائید! آیةالله گلپایگانی از مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری، حاج آقارضا مسجدشاهی، محدث قمی، اجازه روایت داشتند. او با خانواده بروجردی وصلت کرد و دختر حجت الاسلام مهدی بروجردی، مشاور آیت الله حائری که خودش سهم زیادی در حوزه علمیه قم داشت، به همسری گرفت و ثمره این ازدواج سه پسر و پنج دختر بود!

وفات:
این بزرگمرد عالم تشیع، در آذرماه 1372 شمسی برابر با 1414 هـ ق، در سن 98 سالگی در شهر قم دار فانی را وداع کرد و در صحن بزرگ قم، آیت الله صافی گلپایگانی برایشان نماز خواند و در کنار استادش (حائری) در حرم حضرت معصومه (س)، مدفون گشت.

اساتید:
اساتید اصلی ایشان عبارتند از:
1- سید محمدحسن خوانساری
2- آیت الله ملا محمدتقی گوگدی گلپایگانی
3- آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری
اساتید مقطعی ایشان عبارتند از:
1- آیت الله محمدباقر گلپایگانی
2- آیت الله محمدرضا اصفهانی نجفی
3- علامه نائینی
4- علامه محمدحسین اصفهانی
5- آیت الله العظمی بروجردی
6- محقق عراقی
7- مرجع بزرگ سید ابوالحسن اصفهانی. تمام اساتید مقطعی ایشان از فقهای بزرگ شیعه هستند.

شاگردان:
چنانچه ذکر شد بعد از مرحوم آیت الله شیخ عبدالکریم حائری درس خارج ایشان از پررونق ترین درسها بود تعداد زیادی از فضلا و طلاب که اینک از نخبگان و بزرگان مکتب تشیع محسوب می شوند در درس ایشان شرکت می کردند.
1- مرحوم آیت الله مرتضی حائری یزدی (فرزند آیت الله شیخ عبدالکریم حائری)
2- مرحوم آیت الله حاج شیخ محمد فکور یزدی
3- شهید مرتضی مطهری
4- شهید سید محمدعلی قاضی طباطبایی
5- شهید دکتر بهشتی
6- شهید مدنی
7- شهید دکتر محمد مفتح
8- شهید حاج شیخ علی قدوسی
9- شهید حاج شیخ مهدی شاه آبادی
10- شهید حاج شیخ عبدالرحیم شیرازی
11- مرحوم شیخ عزیزالله نهاوندی
12- مرحوم فاضل همدانی
13- مرحوم شهید سید نورالله طباطبایی نژاد
14- آیت الله مشکینی
15- علی اکبر هاشمی رفسنجانی
16- آیت الله جنتی
17- آیت الله مقتدایی
18- آیت الله علی احمدی میانجی
19- آیت الله کریمی جهرمی
20- آیت الله علی پناه اشتهاردی
21- آیت الله محسن حرم پناهی
22- حاج شیخ محمد واعظ زاده خراسانی
23- آیت الله علی افتخاری گلپایگانی
24- شیخ اسماعیل معزی ملایری
25- آیت الله محمدتقی ستوده
26- آیت الله غلامرضا صلواتی
27- عبدالحمید شربیانی
28- آیت الله سید محمدباقر ابطحی
29- آیت الله سید محمدعلی علوی گرگانی
30- محمد آل طه قمی
31- آیت الله حاج شیخ رضا استادی تهرانی
32- محسن قرائتی
33- آیت الله احمد آذری قمی
34- آیت الله سیدمحسن خرازی تهرانی
35- آیت الله حسین شیخ الاسلام تویسرکانی
36- آیت الله عبدالله نظری ساری

Sources

Keywords