سخاوت و نشانه انسانهای سخاوتمند از نظر احادیث

در اخلاق فلسفی -اخلاقی که همه فیلسوفان گفته اند- همین قدر گفته شده است که برای انسان ایثار فضیلت، ولی خودخواهی و استیثار رذیلت است، شجاعت، اخلاق ولی جبن و تهور ضداخلاق است، سخاوت خوب، ولی بخل و اسراف بد است، صبر و خویشتنداری خوب، ولی جزع و فزع و بی تابی کردن بد است، و از این قبیل مسائل. بشر همواره از ستم، گریزان بوده است و همواره احسان و نیکی دیگری را که بدون چشمداشت پاداش انجام می داده مورد تحسین و ستایش قرار داده است. جود عبارت از این است که آدمی با دست خود حقوق مسلم خود را نثار غیر می کند، آن که عدالت می کند به حقوق دیگران تجاوز نمی کند و یا حافظ حقوق دیگران است از تجاوز و متجاوزان، و اما آنکه جود می کند فداکاری می نماید و حق مسلم خود را به دیگری تفویض می کند پس جود بالاتر است. واقعا هم اگر تنها با معیارهای اخلاقی و فردی بسنجیم مطلب از این قرار است، یعنی جود بیش از عدالت معرف و نشانه کمال نفس و رقاء روح انسان است. امام على (ع) در مورد سخاوت و بخشندگی می فرماید: «جد بما تجد تحمد؛ آن چه را به دست مى آورى ببخش، تا ستایش شوى». همچنین می فرماید: «اذا جادت الدنیا علیک فجد بها على الناس طرا انها تتقلب فلا الجود یفنیها اذا هى اقبلت و لا البخل یبقیها اذا هى تذهب؛ زمانی که دنیا به تو روی می آورد تو هم اهل جود و بخشش به همه مردم باش مطمئن باش نه سخاوت، دنیایی را که به تو روی می آورد فانی می کند و نه بخل می تواند مانع رفتن دنیایی باشد که از تو گریزان است»، سخاوت از طبع کریم خیزد و محبت و جاذبه را میان افراد اجتماع برقرار میسازد، شخص سخى هر عیبى داشته باشد در انظار عموم مورد محبت است و نیز می فرماید: «جود الرجل یحببه إلى أضداده، وبخله یبغضه إلى أولاده؛ بخشندگى آدمى او را محبوب مخالفانش میکند و بخلش او را نزد فرزندانش هم منفور میسازد» و می فرماید: «الجود من کرم الطبیعة؛ بخشندگى از بزرگ منشى است»، و «الجود عز موجود؛ بخشندگى عزتى است نقد».
امام حسین (ع) می فرماید: «من جاد ساد؛ هر که بخشنده باشد، آقایى کند».

برترین بخشندگى
پیامبر خدا (ص) می فرماید: «أجود الناس من جاد بنفسه وماله فی سبیل الله؛ بخشنده ترین مردمان کسى است که جان و مال خود را در راه خدا ببخشد».
امام على (ع) می فرماید: «أفضل الجود ما کان عن عسرة؛ برترین بخشندگى بخشش در تنگدستى است».
امام حسین (ع) می فرماید:«إن أجود الناس من أعطى من لا یرجو؛ بخشنده ترین مردم کسى است که به آن که چشم امید به او نبسته بخشش کند».
امام صادق (ع) در مورد ویژگى انسان بخشنده می فرماید: «لا یکون الجواد جوادا إلا بثلاثة: یکون سخیا بماله على حال الیسر والعسر، وأن یبذله للمستحق، ویرى أن الذی أخذه من شکر الذی أسدى إلیه أکثر مما أعطاه؛ بخشنده، بخشنده نباشد مگر آن گاه که سه خصلت داشته باشد: در توانگرى و تنگدستى مال خویش را ببخشد، آن را به کسى که مستحق است ببخشد و تشکرى که در برابر خوبى خود به کسى دریافت میکند بیشتر و ارزشمندتر از آن چیزى بداند که به او داده است».

Sources

Keywords