مفهوم کهانت در فقه

اسلام برخی از رشته‏ های درآمد را منع کرده است از جمله آنها، تحصیل درآمد از طریق اغفال و اضلال است. بیع کتب ضلال از این قبیل است. در اسلام شکستن سکه تقلبی و از بین بردن کتاب تقلبی‏ واجب است. البته خرید و فروش آنها برای کسانی که قدرت تفکر و تجزیه‏ و تحلیل دارند مانعی ندارد اما برای کسانی که فاقد این قدرتند صحیح نیست‏. امروز به نام آزادی عقیده و فکر، نشر هر کتابی و خرید و فروش هر کتابی را صحیح می ‏دانند، اما اسلام این راه درآمد را به روی پیروان خود بسته است. تدلیس ماشطه و نجش از این قبیل است، مدح من لایستحق المدح‏ از این قبیل است، کهانت نیز از این قبیل است.
در كتاب «جواهر الكلام‏» آمده است: علم كهانت و تعليم و تعلم و اجرت بر آنها به قصد ياد گرفتن و عمل به آن و اخذ برآن به اجماع فقها و دلالت اخبار، حرام است.
صاحب كتاب «تقويم المعارج‏» در بيان كهانت آورده است: عملى بود كه سابقا در ميان مردم بود و خلق در زمان فترت كه پيامبرى نبود، رجوع به كاهن مى ‏كردند و ايشان بعضى اخبار مى‏ دادند يا راست‏يا دروغ. وجه اطلاعشان بر غيوب، چند وجه بود: يكى فراست، يعنى به واسطه شعورى كه داشتند، حدس مى‏ زدند كه چنين و چنان مى‏ شود. يا از جهت ذكاى قلب، خبر مى ‏دادند زيرا كه از طبع بشر است كه هر گاه فى ‏الجمله رياضتى بكشد، قلب او صاف مى ‏شود و از بعضى چيزها اطلاع به هم مى‏ رساند و بعضى هم از وسوسه شياطين بود، چرا كه اگر انسان مرتاض شد و از اهل حق نباشد و خداوند او را حفظ نفرمايد، شياطين به او تعلق مى‏ گيرند و بعضى اخبار هم براى او مى‏ آورند واخبار شياطين به چند وجه بود كه بعضى از زمين بود كه مى ‏ديدند، اتفاقات عالم را خبر مى ‏آوردند. بعضى هم از اخبار آسمان بود و قبل از بعثت‏ خاتم، شياطين مى ‏رفتند بالا و استراق سمع مى‏ كردند و بعد از آن خبر مى‏ آوردند براى اولياى خود و اما الان از بالا رفتن ممنوعند و خداوند ايشان را منع مى‏ فرمايد بواسطه شهب. چنان كه در كتاب مجيد خود مى ‏فرمايد: «و انا كنا نقعد منها مقاعد للسمع فمن يستمع الان يجد له شهابا رصدا» (جن/9) «و بعد از آن كه شياطين كلمه‏اى مى‏ شنيدند، بعضى اخبار هم از خود داخل مى‏ كردند و مى ‏گفتند». با توجه به این مطالب، مى ‏توان گفت: كهانت نزديك سحر يا اخص از آن است.

Sources

Keywords