نتیجه هدایت و ضلالت برای انسان در قرآن

مسئله ای که در این زمینه مطرح می باشد، چگونگى سرنوشت افراد هدایت یافته یا افراد گمراه است و این که فرایند هدایت چه پیامدى براى انسان دارد. در این مورد نیز به آیات قرآن مراجعه مى کنیم تا ببینیم حق متعال که انسان را از ازل تا ابد هدایت نموده و ابزار رسیدن به حق را در اختیار او قرار داده و او را از موانع راه بر حذر داشته است چه مى فرماید. قرآن کریم در یک جمله به گونه اى جامع به نتیجه هدایت و آثار مترتب بر آن اشاره مى کند؛ آن جا که مى فرماید: «فمن تبع هداى فلاخوف علیهم و لا هم یحزنون»؛ گفتیم: «همگى از آن، فرود آیید! هر گاه هدایتى از طرف من براى شما آمد، کسانى که از آن پیروى کنند، نه ترسى بر آنهاست، و نه غمگین شوند» (بقره/ 38)
هر کس از دستورات و راهنمایی هاى الهى پیروى کند نه هراسى دارد و نه حزن و اندوهى. هراس ندارد براى این که همه وظایف و تکالیف خود را انجام داده است، از موهبت هاى الهى که در اختیار وى قرار داده شده استفاده برده، عقل و دانش خود را به کار گرفته، به راهنمایی هاى رسولان الهى نیز گوش دل سپرده و با شناخت راه حق از باطل، آن را برگزیده و در عمل هم به آن ملتزم شده است. مسلما چنین شخصى از آینده خود بیم ندارد. انسان هدایت یافته از قدم نهادن در صحنه برزخ و قیامت و عبور از صراط واهمه اى ندارد و از ورود به میدان محاسبه الهى و دریافت نامه اعمال خود بیم به خود راه نمى دهد که «آن را که حساب پاک است، از محاسبه چه باک است؟»
روحیه چنین کسى از این هم بالاتر است و او نسبت به دستاوردهاى آینده خود در روز جزا هیچ گونه حزنى ندارد و مطمئن است که در یوم الحساب هیچ درد و رنجى متوجه او نیست، بلکه بسیارى از پاداش ها به او داده خواهد شد. به همین جهت است که صرف اموال در راه خیر، دادن فرزندان در راه خدا، جان دادن در راه معبود و کشته شدن براى وصال نه تنها تلخ نیست، بلکه بسیار شیرین و همانند عسل مى باشد. چنین انسانى با دلى آرام به سوى معبود خود مى شتابد، چنان که قرآن کریم در این مورد مى فرماید: «لایحزنهم الفزع الاکبر و تتلقاهم الملائکة هذا یومکم الذى کنتم توعدون»؛ «وحشت بزرگ، آنها را اندوهگین نمى کند و فرشتگان به استقبالشان مى آیند، (و مى گویند:) این همان روزى است که به شما وعده داده مى شد!» (انبیاء/ 103) این افراد هستند که در روز خوف عظیم هیچ واهمه و هراسى ندارند، بلکه ملائکه به آنها بشارت مى دهند و مى گویند این روز خوب و شادى است که انتظار آن را مى کشیدید.
از سوى دیگر ضلالت نیز آثار و نتایجى دارد که قرآن به آنها اشاره مى کند: «قل من کان فى الضلالة فلیمدد له الرحمن مدا حتی اذا رأو ما یوعدون»؛ «بگو کسى که در گمراهى است، باید خداوند به او مهلت دهد تا زمانى که وعده الهى را با چشم خود ببینند: یا عذاب (این دنیا)، یا (عذاب) قیامت! (آن روز) خواهند دانست چه کسى جایش بدتر، و لشکرش ناتوان تر است!» (مریم/ 75)
هر کس در ضلالت و گمراهى قرار گیرد در همان ضلالت امداد مى شود و در ژرفاى تاریکى فرو مى رود؛ زیرا او تلاش هاى خودش را در همان مسیر قرار داده است. این امرى است طبیعى که وقتى انسان از راه اصلى منحرف شود، هر چه در راه انحرافى پیش رود بازگشتش به راه اصلى دشوارتر شده، هر لحظه از راه اصلى بیشتر فاصله مى گیرد.
وقتى انسان به سوء اختیار خود از هدایت الهى محروم شود و زخارف دنیوى توجه او را به خود جلب نماید و از امور معنوى و معارف الهى فاصله بگیرد و از آنها غافل شود، از حقیقت فاصله گرفته، هر گامى که بر مى دارد در ورطه ضلالت بیشتر فرو مى رود و بیشتر غرق مى شود و این معناى امداد در گمراهى است.
«الذین یحشرون على وجوههم الى جهنم اولئک شر مکانا و اضل سبیلا»؛ «(تو گمراه نیستى) آنان که بر صورت هایشان به سوى جهنم محشور مى شوند، بدترین محل را دارند و گمراه ترین افرادند.» (فرقان/ 34)
«و من کان فى هذه اعمى فهو فى الآخرة اعمى و اضل سبیلا»؛ «اما کسى که در این جهان (از دیدن چهره حق) نابینا بوده است، در آخرت نیز نابینا و گمراه تر است. » (اسراء/ 72)
در این دو آیه موقعیت گمراهان در روز قیامت بیان شده است. فرد گمراه به انسانى تشبیه شده که به صورت خوابیده و بر روى زمین کشیده مى شود. از آن جا که وى در این جهان کور بوده، از راه راست منحرف شد و صراط مستقیم را ندید، در روز قیامت نیز داراى حالتى است که نمى تواند راه خود را ببیند و گویا بر روى زمین به صورت کشیده مى شود؛ به همین جهت در آیه دوم مى فرماید هر کس در این جهان واقعیت و حقیقت را نبیند و کور باشد، در قیامت نیز کور خواهد بود و بیشتر گمراه مى شود.

Sources

Keywords