کتاب خلاصه تعالیم اسلام

کتاب خلاصه تعالیم اسلام یکی از آثار و تألیفات مرحوم سید محمدحسین طباطبایی است. مطالب این کتاب اجمالی از مشخصات و اختیارات ویژه دین اسلام است و همان طور که از عنوان کتاب پیداست، می توان گفت این کتاب خلاصه ای از تعالیم اسلام است. این کتاب برای شناساندن اسلام به کسانیکه از تعالیم اسلام اطلاعی ندارند، بسیار مؤثر خواهد بود و ارزش این عمل را کسانی بهتر می دانند که اطلاعاتی از این دین داشته و چند سالی در کشورهای اروپایی و آمریکایی گذرانده و از کمی کتب اسلامی به ویژه شیعه، در کتابخانه های بزرگ دنیا اطلاع داشته باشند.

معرفی اجمالی نویسنده
سیدمحمدحسین طباطبایی تبریزی در سال 1321 هجری قمری (1281 شمسی) متولد شد. یکسال قبل از فوت پدرش به مدرسه رفت، اما پس از پایان کلاس هفتم مصلحت دیده می شود که در خانه درس بخواند، به این دلیل او و برادرشان تحت تعلیم ادیب لایقی به نام شیخ محمدعلی سرائی قرار می گیرند و ادبیات عرب می آموزند و زیر نظر میرزا علینقی خطاط به یادگیری فنون خوشنویسی می پردازند. مرحوم علامه در 1303 در سن 21 سالگی با صبیه مرحوم حاج میرزا مهدی آقا طباطبایی مهدوی که از خویشان پدر بود، ازدواج کرد. استاد علامه در 1304 که دروس حوزه تبریز را به پایان رساند به همراه همسر و برادر و پسرشان که تازه به دنیا آمده بود، عازم نجف اشرف شدند. آشنایی با حاجی میرزا علی آقای قاضی رضوان الله علیه در مرحوم استاد علامه چنان تأثیری گذاشت که مدت 11 سال اقامت در نجف علاوه بر فقه و اصول و ریاضیات و فلسفه و رجال و تفسیر، در عرفان عملی در محضر این استاد عالیقدر حضور یافته و در سیر و سلوک و تزکیه نفس توشه های فراوانی بردند. مرحوم محمدحسین طباطبایی در اواخر زندگی در نجف روزگار را به سختی گذراندند، به طوری که در سال 1314 در اثر اختلال وضع معاش عازم ایران شدند و در روستای شادآباد تبریز سکنی گزیدند. ایشان به منظور کسب علم عازم قم شدند و برای همیشه با شهر تبریز وداع کردند. در سال 1325 وارد قم شدند و بدین ترتیب زندگی پربار علمی مرحوم علامه از همین جا آغاز شد و مدت 35 سال در این شهر زندگی کردند و بیشترین خدمت را به اسلام و حوزه های علمیه کردند. وی درس فلسفه را با سبک و روشی نوین آغاز کرد. زندگی این عالم ربانی که یکی از مفاخر بزرگ اسلام و محققی کم نظیر است، در ساعت 9 صبح روز 24 آبان 1360 در شهر قم به پایان رسید و دعوت حق را لبیک گفت. آثاری که علامه طباطبایی در تبریز تهیه کردند: 1. رساله در اسماء و صفات 2. رساله در افعال 3. رساله در وسایط میان خدا و انسان 4. رساله قبل الدنیا 5. رساله من الدنیا 6. رساله بعد الدنیا 7. رساله در ولایت 8. رساله در نبوت 9. کتاب سلسله انساب طباطباییان آذربایجان.
مختصری از خدمات استاد در شهر قم: 1- پی ریزی شیوه نوین از تفسیر که کاملا بدیع و ابتکاری است. 2- اشاعه تفکر فلسفی و تعقلی 3- کوشش در تفهیم مسائل فلسفی و ملموس ساختن بسیاری از مسائل پیچیده 4- کوشش و نشر آثار اهل بیت 5- جمع میان مفاهیم قرآنی با آنچه که در اخبار خاندان رسالت وارد شده است. 6- اشاعه فکر شیعی در خارج از جهان اسلام 7- تربیت و پرورش شخصیت های علمی و فکری 8- تألیفات گرانبها اعم از چاپ شده و چاپ نشده 9- و...

ساختار و تقسیم بندی کتاب
کتاب خلاصه تعالیم اسلام توسط ناشرین مختلف به چاپ رسیده است. نوع مطالب این کتاب قبلا به صورت جزوه از طرف دارالتبلیغ اسلامی منتشر گردیده است. این کتاب به زبانهای آذری، ایتالیایی، انگلیسی، روسی و.... ترجمه شده است. در ابتدای کتاب سخن از دین و تعریفی از اعتقادات و اخلاق و عمل به میان آمده است و سپس فوائد دین و نیازمندی اجتماع به مقررات و قانون و اجمالی از تاریخ ادیان و سپس دین اسلام و مقایسه اسلام با دیگر ادیان ها بیان شده اند. پس به طور مفصل و کامل سه بخش اصلی کتاب: 1- بخش اعتقادات 2- بخش اخلاق 3- بخش احکام، تشریح شده است. مبحث های تشریح شده در هر بخش به شرح زیر می باشد:
بخش اعتقادات: خداشناسی و ملل - قرآن و توحید - قدرت و علم خدا - عدل - رحمت - نبوت- صفات نبی- پیامبران در میان بشر - هجرت و سیرت و وصیت پیامبر - امامت و علم امام و چهارده امام معصوم - معاد و مرگ و عالم برزخ و....
بخش اخلاق: خداپرستی - وظیفه شناسی - بهداشت جسمی و روحی - تحصیل علم - وظیفه معلم - اجتهاد - احترام بزرگان - عدالت - حسن معاشرت - جهاد - تعاون و احسان و...
بخش احکام: نماز- روزه، غسل، وضو، تیمم، اقرار، غصب، احیاء موات، نمازهای مستحبی و...

نظرات دیگران
کتاب خلاصه تعالیم اسلام اثر گرانقدر علامه کبیر آیت ا... سیدمحمدحسین طباطبایی تبریزی در پاسخ به شور و التهاب دینی صورت گرفته است.

Sources

Keywords