راههای اثرگذاری تربیت اسلامی در انسان

خداوند پیامبران را جهت اصلاح و تربیت مردم فرستاده و آنها را برای انجام این عمل با تمام وسائل ممکن و با جامع ترین دستور و کامل ترین برنامه تربیتی، مجهز ساخته است. همچنین اسلام برای اینکه در دلها نفوذ کند و مردم را بیشتر تحت تاثیر برنامه های تربیتی خود قرار دهد، دو راه برای این کار اتخاذ کرده است: اولا: تنها به بیان نصایح و اندرز و دستورات خشک اخلاقی اکتفاء نکرده و به فلسفه و علل روانی، اجتماعی، اخلاقی و بهداشتی احکام نیز اشاره کرده است، تا مردم بدانند آنچه در شرع حرام شناخته شده است، به طور قطع ضرر به یکی از جهات مادی و معنوی مردم دارد و در سخنی که از امام علی بن موسی الرضا(ع) نقل شده آمده است: «اگر کسی بگوید به چه علت خداوند بندگان را امر و نهی کرده است؟ در پاسخ گفته می شود برای اینکه بقاء و صلاح آنها بدون امر و نهی و منع از فساد و غصب، امکان پذیر نیست. چنانکه امام صادق (ع) نیز در طی روایتی به پاره ای از این علل، اشاره کرده و می فرماید: «مفضل بن عمر» می گوید به امام صادق (ع) گفتم، خداوند چرا شراب را حرام کرده است؟ فرمود: اصرار در میگساری باعث ارتعاش و تشنج اعصاب می گردد و سبب از بین رفتن نورانیت و شخصیت شخص میگسار شده، و او را به ارتکاب هر نوع گناه و خونریزی و زنا، جری می سازد، شرابخوار ممکن است درحین عمل مستی چنان عنان نفس خود را از دست بدهد که حتی به محرم خود تجاوز کند و بالاخره شراب بر شرابخوار جز نکبت و بدبختی نمی افزاید.»

قرآن کریم به علت تحریم شراب و قمار اشاره کرده و می فرماید: "انما یرید الشیطان ان یوقع بینکم العداوه و البغضاء فی الخمر و المیسر و یصدکم عن ذکر الله و عن الصلاه فهل انتم منتهون"( سوره مائده / آیه 91)، «شیطان می خواهد در میان شما  بوسیله شراب و قمار، عداوت ایجاد کند و شما را از ذکر خدا و از نماز باز دارد آیا ( با آن همه زیان و فساد و با این نهی اکید خودداری خواهید کرد؟!»

علما و دانشمندان شیعه روایاتی را که از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم و ائمه اطهار (ع) پیرامون فلسفه احکام رسیده است، در کتابهای مخصوصی جمع آوری کرده اند و به عنوان نمونه می توان از کتاب علل الشرایع تألیف مرحوم صدوق ( متوفای 381 هـ.) نام برد ثانیا: اسلام به دنبال اوامر و نواهی که صادر کرده است، بر اطاعت کنندگان مژده ثواب و اجر اخروی و بر گنهکاران وعده عذاب و کیفر داده است و حتی به نسبت درجات و مراتب مردم، درجات پاداش و کیفر را هم متفاوت قرار داده است، و این خود یکی از عوامل مهم موفقیت اسلام در زمینه تربیت است که برنامه های تربیتی دیگر، فاقد آن می باشند. بهترین شاهد، اخلاق و رفتار مسلمانان در حال حاضر و در زمان های گذشته  است و راز ترقی و پیشرفت آنها هم در تاریخ همین بوده است. چنان که یکی از دانشمندان و کارشناسان مسائل تربیتی در این باره می گوید: «کسی که از علمای علوم تربیتی و مورخان نمی تواند انکار کند که اساس و سنگ پایه تمدن اسلامی، تربیت اسلامی است. ملتی که در اثر تربیت اسلامی، از حضیض ذلت بلند شد و به آسمان رسید. همان ملتی که دیدار آنها با یکدیگر جز برای جنگ و کشمکش چیز دیگری نبود، آن چنان ترقی کرد که مثل اعلای اخلاق و انسانیت گشت و نمونه ای شد که نه قبل از آن و نه بعد از آن در سراسر تاریخ مانند آن تکرار نگردیده است. این وظیفه حکومت اسلامی است که با توجه به ضوابط و معیارهای اسلامی، خطوط اصلی و نقشه صحیح کامل برنامه تربیتی اسلام را ترسیم نماید و در این باره از تمام وسائل تربیتی که اسلام بر آنها تأکید می کند، استفاده کند تا بتواند روش تربیتی اسلام را با ابعاد گوناگون، روشن سازد  و معلوم است این وظیفه، جزء وظایف ( قسم عمومی) دایره امر به معروف و نهی از منکر می باشد.

Sources

Keywords