اقتصاد وسیله ای برای رسیدن به آخرت از دیدگاه اسلامی

هر دو مکتب : سرمایه داری و کمونیستی برای تحقق سه هدف کوشش می کنند:

1- طرح و برنامه ریزی جهت تولید.

2- طرح برای چگونگی تولید، ابزار تولید و نیروی کارگر.

3- طرح برای کیفیت توزیع و تهیه برنامه جهت آن.

بهتر ین نظام اقتصادی در نظر طرفداران این دو مکتب آن است که بتواند انجام این امور سه گانه را عهده دار شود و برنامه های نو و ابتکاری جهت تولید و توزیع تهیه نماید. اما هدف اصلی از تحقق این اهداف سه گانه چیست؟ هر دو نظام درباره  آن نه فکرده و نه پاسخ داده اند. ممکن است کسی بگوید پاسخ دادن به این سوال در صلاحیت نظام اقتصادی نیست، بلکه این وظیفه فیسلوف است که به این سوال پاسخ دهد. ما وقتی به دانشمند مادی  که این نظام ها به او نسبت داده می شود، مراجعه می کنیم پاسخی در این باره دریافت نمی کنیم، لذا ناچاریم از این اهداف سه گانه به یک مثلث: تباهی، عبث و سرگردانی تعبیر بیاوریم، به این معنی: کار برای خوردن، خوردن برای ماندن، ماندن برای کار کردن! مثل این ها مانند آن کشتی است که صاحبش آن را با بهترین وسائل مجهز سازد و با انواع آذوقه ها پر نماید و مردم را سوار کرده و به وسط اقیانوس مسافرت کند و در آنجا جز آب چیز دیگری نبیند و سپس حیران و سرگردان نه مقصد را بشناسد و نه  هدفی داشته باشد و نه بتواند به محل اول برگردد. آری هر دو نظام، سرمایه داری و کمونیستی در اساس فکر و  فلسفه مادی یکی هستند و اقتصاد را آخرین هدف و مطلوب بشر می دانند. ولی اسلام در این باره، نظر منطقی و واقع بینانه تری دارد و دنیا را به عنوان مقدمه و وسیله آخرت معرفی می کند. به این معنی انسان نباید هدفش دنیا و دنیاداری باشد، بلکه آخرت را باید هدف قرار دهد و در عین حال نباید نصیب و بهره خود را از دنیا  فراموش نماید. در نظر اسلام، دنیا و اقصاد نیز از پایه های مقدماتی است که پس از آن باید سائر شئون انسانیت را پی ریزی نمود و به اصطلاح، اقتصاد در نظر اسلام هدف نیست، بلکه اقتصاد وسیله است، محیط را آماده می گرداند تا امور فکری، روحی و  اخلاقی در آن رشد کنند. البته اقتصاد به تنهائی نمی تواند از عهده تمام هدف های انسانی برآید.

خداوند در قرآن می فرماید: "وَ ابتَغِ فِیما آتیکَ اللهُ الــــّدارَ الآخِرَهَ وَ لا تَنسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنیا وَ اَحسِن کَما اَحسَن اللهُ اِلَیکَ وَ لا تَبِغ فیِ الارضِ اِنَّ  لا یُحِبُّ  المُفسِدینَ" (سوره قصص / آیه 77)، «به هر چیزی که خدا به تو عطا کرد بکوش تا با آن آخرت را تحصیل کنی، ولی بهره  خود را هم از ( لذت و نعیم  دنیا) فراموش مکن و تا توانی به خلق نیکی کن، چنانکه خدا به تو نیکی و احسان کرده است و هرگز در روی زمین فتنه و فساد بر برپا نکن که خدا مفسدان  را دوست نمی دارد.»

آیه نکاتی را می رساند: در جمله "وَ ابتَغِ فِیما آتیکَ اللهُ الــــّدارَ الآخِرَهَ" اشاره شده است بر اینکه باید طلب دنیا به خاطر آخرت باشد و چون ممکن است توهم شود که اسلام به رهبانیت  و ترک دنیا دعوت می کند، با جمله دیگر این توهم را برطرف ساخته و می فرماید: "وَ لا تَنسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدّنیا"، «بهره ات را هم از دنیا فراموش مکن». در اسلام رهبانیت نیست، مسلمانان باید هدف خود را آخرت قرار بدهد و بهره و نصیب خود را از دنیا نیز فراموش نکند زیرا کسی که «معاش» ندارد، معاد هم ندارد.

جمله "وَ اَحسِن کَما اَحسَن اللهُ اِلَیک"، «احسان و نیکی کن چنان که خداوند به تو احسان و نیکی کرده است» اشاره بر این است که انسان باید بداند، هر نعمتی که به او می رسد از طرف خداوند است و باید در مقابل آن به اداء حقوق و انجام وظائف اجتماعی خود قیام نماید.

جمله "وَ لا تَبِغ فیِ الارضِ اِنَّ لا یُحِبُّ الفَساد"، «در روی زمین فتنه و فساد بر پا مکن که خداوند مفسدان را دوست نمی دارد» اشاره به کیفیت انفاق، و معروف است یعنی وظیفه این است که  در راه باطل  انفاق  نکند  و در بذل و بخشش هم اسراف و تبذیر ننموده و مال خدا را بیهوده در راه فساد صرف ننماید.

Sources

Keywords