منافع پنجگانه دریا برای عالم انسانی در سوره نحل

در آیه 14 سوره نحل، قرآن کریم پس از بیان بخشی از نعمت های خدا در آیات گذشته، به سراغ بخشی دیگر راجع به دریاها و کوه ها می رود و می فرماید: «وهو الذی سخر البحر»، او (خدا) کسی است که دریاها را مسخر شما کرده و در مسیر نفع رسانی به شما قرار داده است. آنگاه اجمالا به پنج منفعت از منافع دریاها برای انسان اشاره کرده می فرماید: «لتاکلوا منه لخما طریا»:

الف: گوشت تازه

فایده ی اول: این که از آن گوشت تازه به دست آورده و بخورید. به قول معروف ماهی را هر وقت از آب بگیری تازه است. دریا مخزنی است برای نگهداری گوشت های تازه که هیچگاه کهنه و مانده نمی شود.

ب: زینت پوشاک

فایده ی دوم: «و تستخر جوا منه حلیه تلبسونها»، و وسایل زینتی برای پوشاک از آن بیرون می آورید از لولو و مروارید و مرجان که وسیله ی زینت و آرایش از لحاظ لباستان باشد. در دین مقدس اسلام از زینت در حد معقول و مشروع اجازه داده شده و در قرآن آمده است: «قل من حرم زینة الله التی اخرج لعباده» (اعراف/32)، بگو چه کسی زینت خدا را که برای بندگانش قرار داده تحریم کرده است؟ البته باید در حد تعادل و دور از هرگونه اشراف و تبذیر باشد که به طور مسلم حرام است!

ج: حرکت کشتی

فایده ی سوم: کشتی و کشتیرانی در دریا است که از نعمت های بزرگ خدا بر انسان است و می فرماید: «وتری الفلک مواخر فیه»، کشتی ها را می بینی (فلک به معنای کشتی، هم به معنای مفرد و هم به معنای جمع آمده است) که بر صفحه ی دریا با سینه ی خود آب ها را  می شکافند و جلو می روند تا سرنشینان خود و وسایل آنها را به مقصد برسانند. این به تسخیر خداست که دریا و کشتی را در مسیر منفعت رسانی به انسان قرار داده است، هرچند آن کشتی را انسان ساخته است، اما آن انسان را کی ساخته و فکر و دانش کشتی سازی به او داده و آلات و ادوات آن را به وجود آورده است و لذا خدا تمام ساخته های بشر را به خودش نسبت داده و فرموده است: «والله خلقکم و ما تعملون»(صافات/96)، «و خدا شما را و آنچه را که انجام می دهید آفریده است». همان بت های چوبی و فلزی را که خودتان تراشیده اید و معبود خود قرار داده اید، اجزاء و ذرات تشکیل دهنده ی ساختمان آنها را و خود شما را خدا آفریده و نیروی تراشی را هم خدا به شما داده است. کشتی و اتومبیل و هواپیما را انسان می سازد، اما آن مواد اولیه ی آنها را خدا به انسان داده است. «الا الی الله تصیر الامور» (شوری/53)، «توجه! بازگشت تمام امور و تمام کائنات به سوی خداست».

د: تجارت

فایده ی چهارم: «ولتبنغوا من فضله»، نعمت دیگر خدا از طریق دریا به شما، این که به تجارت بپردازید و از فضل خدا بهره مند گردید.

ه: شکرگزاری

پنجمین نعمت خدا که شاید بتوان گفت از همه ی نعمت ها سعادت بخش تر است، احیاء حس شکرگزاری انسان به پیشگاه اعلا و اقدس خالق منان است که این همه نعمت از زمین و آسمان و داخل و خارج وجود خود انسان به او عنایت فرموده است و لذا می فرماید: «و لعلکم تشکرون»، «شاید شکر این نعمت ها را ادا کنید». و این حس شکرگزاری در انسان وقتی زنده تر می شود که آدمی متوجه این حقیقت باشد که خداوند رحیم و رئوف در انعام و احسان خود تنها به ضروریات و لوازم اصلی زندگی اکتفا نکرده بلکه آنچه هم که وسیله ی زینت و زیبایی می شود آن را هم به انسان عنایت فرموده است. از باب مثال اگر ابرو را کمانی خلق نمی کرد اما کمانی بودن آن را زیبا کرده است. اگر لب ها را سرخ خلق نمی کرد لب بود، اما سرخی لب آن را زیباتر ساخته است. موی سر و صورت انسان ممکن بود از اول سفید باشد ولی آن را سیاه آفرید و این سیاهی رنگ مو بر زیبایی آن افزوده است. آری این همه انعام و احسان که درباره ی شما آدمیان فرموده برای این است که شاید شما با تفکر در این نظام عجیب، پی به وجود آفریدگار علیم حکیم ببرید و عرض سپاس و تشکر از این همه الطاف و عنایات به درگاهش بنمایید و طبق دستورات سعادت بخش عمل کنید تا به سعادت جاودان نائل گردید.

Sources

Keywords