دیدگاه روایات اسلامی درباره رفتار انسانی با اسیران

در مورد مهربانی با اسیران جنگی و رعایت اصول انسانی در مورد آنها روایات فراوانی از پیشوایان اسلام نقل شده است که عظمت تعلیمات اسلام را در این زمینه نشان می دهد:

1- در حدیثی از امیرمومنان علی(ع) می خوانیم: هنگامی که عبدالرحمن بن ملجم با شمشیر بر سر مبارک آن حضرت زد، و او را اسیر کردند، به حسن و حسین علیهما السلام فرمود: «احبسوا هذا الاسیر، واطعموه واسقوه واحسنوا اساره»، «این اسیر را حبس کنید غذا و آب به او بدهید و در اسارت با او خوشرفتاری کنید».

2- در حدیث دیگری از همان حضرت (ع) می خوانیم که فرمود: «اطعام الاسیر والاحسان الیه حق واجب و ان قتلته من الغد!»، «اطعام اسیر و نیکی به او حق واجبی است، هرچند مستحق قتل باشد و بخواهی او را به قتل برسانی» ( مانند ابن ملجم). این حکم شامل همه اسیران اعم از مومن و کافر می شود، لذا در حدیث دیگری از امام صادق (ع) این حکم با صراحت آمده است: اطعام الاسیرحق علی من اسره وان کان یراد من الغد «قتله فانه ینبغی ان یطعم ویسقی ویرفق به کافرا کان او غیره»، «غذا دادن اسیر حق مسلم است بر کسی که او را در اسارت دارد هرچند بخواهد او را روز بعد به قتل برساند، در اینجا نیز سزاوار است که غذا و طعام به او بدهند و با او مدارا کنند، کافر باشد یا غیر کافر». در داستان اسارت ابن ملجم قاتل علی (ع) روایات دیگری است که از نهایت لطف  و محبت آن حضرت (ع) نسبت به اسیران (اعم از اسیران جنگی و غیر آنها ) حکایت می کند. از جمله در حدیثی می خوانیم: هنگامی که علی (ع) در بستر شهادت بود به فرزندش امام حسن مجتبی (ع) فرمود: «فرزندم! با اسیرت مدارا کن، و ترحم نما و به او نیکی کن و نسبت به او دلسوزی نما». در این موقع امام (ع) بیهوش شد هنگامی که به هوش آمد، امام حسن (ع) ظرفی از شیر خدمتش داد، حضرت کمی نوشید سپس از دهان خود دور کرد و فرمود: برای اسیرتان ببرید، سپس افزود: «و حقی علیک یا بنی! الا ما طیبتم مطعمه ومشربه وارفقوا به الی حین موتی وتطعمه مما تاکل وتسقیه مما تشرب»، «ای فرزندم به حقی که من بر تو دارم سوگندت می دهم که غذا و نوشیدنی او را پاک و پاکیزه قرار دهی و تا موقع مرگ من با او مدارا کن، از آنچه خودتان می خورید به او بدهید و از آنچه می نوشید به او بنوشانید».

این نکته نیز حائز اهمیت است که آزاد کردن اسیران در برابر غرامت باید تناسب بال حال آنها داشته باشد، همان گونه که پیامبر (ص) در مورد اسیران جنگ بدر رعایت فرمود، بلکه می توان در برابر یک کار فرهنگی آنها را آزاد کرد، چنانکه در تاریخ آمده است که در یک اقدام مهم تاریخی پس از جنگ بدر از سوی پیامبر (ص) اعلام شد که آن افراد از اسیران جنگی که باسوادند می توانند در برابر تعلیم خواندن و نوشتن به ده نفر از اطفال مسلمان آزاد شوند، این در حالی بود که بعضی دیگر در برابر آزادی خود، چهار هزار درهم پرداخته بودند و افراد نیازمند بدون پرداخت فدیه آزاد شدند.

Sources

Keywords