نسبت دین اسلام با مقتضیات زمان

در میان ادیان و مذاهب هیچ دین و مذهبی مانند اسلام در شئون زندگی مردم‏ مداخله نکرده است. اسلام در مقررات خود به یک سلسله عبادات و اذکار و اوراد و یک رشته اندرزهای اخلاقی اکتفا نکرده است، همانطوریکه روابط بندگان با خدا را بیان کرده است خطوط اصلی روابط انسانها و حقوق و وظایف افراد را نسبت به یکدیگر نیز در شکلهای گوناگون بیان کرده است. قهرا پرسش انطباق با زمان درباره اسلام که چنین دینی است بیشتر مورد پیدا میکند. اتفاقا بسیاری از دانشمندان و نویسندگان خارجی، اسلام را از نظر قوانین‏ اجتماعی و مدنی مورد مطالعه قرار داده ‏اند و قوانین اسلامی را به عنوان یک‏ سلسله قوانین مترقی ستایش کرده و خاصیت زنده و جاوید بودن این دین و قابلیت انطباق قوانین آن را با پیشرفتهای زمان مورد توجه و تمجید قرار داده ‏اند.
برنارد شاو نویسنده معروف و آزاد فکر انگلیسی گفته است: «من همیشه‏ نسبت به دین محمد بواسطه خاصیت زنده بودن عجیبش نهایت احترام را داشته ‏ام. به نظر من اسلام تنها مذهبی است که استعداد توافق و تسلط بر حالات گوناگون و صور متغیر زندگی و مواجهه با قرون مختلف را دارد. چنین پیش بینی میکنم و از همین اکنون آثار آن پدیدار شده است که‏ ایمان محمد مورد قبول اروپای فردا خواهد بود. روحانیون قرون وسطی در نتیجه جهالت یا تعصب، شمایل تاریکی از آئین محمد رسم میکردند، او به چشم آنها از روی کینه و عصبیت ضد مسیح جلوه‏ کرده بود، من درباره این مرد این مرد فوق العاده مطالعه کردم و به این‏ نتیجه رسیدم که نه تنها ضد مسیح نبوده بلکه باید نجات دهنده بشریت‏ نامیده شود. به عقیده من اگر مردی چون او صاحب اختیار دنیای جدید بشود طوری در حل مسائل و مشکلات دنیا توفیق خواهد یافت که صلح و سعادت آرزوی‏ بشر تأمین خواهد شد». دکتر شبلی شمیل یک عرب لبنانی مادی مسلک است. او برای اولین بار بنیاد انواع داروین را به ضمیمه شرح بوخنر آلمانی، به عنوان حربه ‏ای علیه‏ عقائد مذهبی، به زبان عربی ترجمه کرد و در اختیار عربی زبانان قرار داد. وی با آنکه ماتریالیست است از اعجاب و تحسین نسبت به اسلام و عظمت‏ آورنده آن خودداری نمیکند و همواره اسلام را به عنوان یک آئین زنده و قابل‏ انطباق با زمان ستایش میکند.
این مرد در جلد دوم کتابی که به نام فلسفه النشوء و الارتقاء به عربی منتشر کرده است مقاله‏ ای دارد تحت عنوان القرآن و العمران این مقاله را در رد یکی از خارجیان که به کشورهای اسلامی مسافرت کرده و اسلام را مسئول‏ انحطاط مسلمین دانسته نوشته است. شبلی شمیل سعی دارد در این مقاله ثابت کند که علت انحطاط مسلمین‏ انحراف از تعالیم اجتماعی اسلامی است نه اسلام و آن عده از غربی‏ها که به‏ اسلام حمله میکنند یا اسلام را نمی‏شناسند و یا سوء نیت دارند و میخواهند با بدبین کردن شرقی‏ها به قوانین و مقرراتی‏ که به هر حال از میان خودشان برخاسته، طوق بندگی خود را بگردن آنها بگذارند.