سخن علی علیه السلام درباره توبه

شخصی آمد خدمت مولای متقیان امام علی (ع) و گفت: یا امیرالمؤمنین! مرا نصیحت کن. علی (ع) نصایح زیادی کرد. دو جمله اولش را این گونه فرمود: «لا تکن ممن یرجوا الاخرة بغیر عمل و یرجی التوبة بطول‏ الامل یقول فی الدنیا بقول الزاهدین و یعمل فیها بعمل الراغبین؛ نصیحت من به تو اینکه، از آن کسان‏ مباش که امید به آخرت دارد اما می‏ خواهد به آخرت بدون عمل برسد.» مثل‏ همه ما. ما می‏گوییم حب علی بن ابیطالب کافی است، تازه حب ما حب‏ حقیقی نیست، اگر حب حقیقی بود عمل هم پشت سرش بود.
می‏گوییم همین‏ وابستگی ظاهری کافی است! خیال می ‏کنیم علی (ع) از کسانی است که‏ احتیاج دارد، و اگر افرادی انتساب دروغین هم داشته باشند دیگر خیلی‏ خوب ما عجالتا سیاهی لشکر می‏ خواهیم، سیاهی لشکر هم کافی است. ما خیال‏ می‏ کنیم یک گریه دروغین بر امام حسین (ع) کافی است، ولی امیر المؤمنین‏ فرمود اینها دروغ است. اگر حب علی بن ابی طالب تو را به عمل کشاند، بدان‏ حب تو صادق و راستین است، اگر گریه بر حسین بن علی تو را به سوی عمل‏ کشاند بدان که تو بر حسین بن علی گریه کرده ‏ای و گریه تو راستین است، اگر نه فریب شیطان است.
جمله دوم: «و یرجی التوبة بطول الامل؛ ای‏ مرد! از آن کسان مباش که احساس نیاز به توبه را در وجود خود دارند اما همیشه می ‏گویند دیر نمی ‏شود، وقت باقی است.»
شخصی آمد خدمت امیرالمؤمنین علی (ع) استغفار کرد. او هم خیال می ‏کرد توبه کردن، گفتن استغفر الله ربی و اتوب الیه است و اگر الیهش را هم خیلی غلیظ بگوییم دیگر توبه ما خیلی بهتر است. علی (ع) فهمید این بدبخت چقدر گمراه است. کم اتفاق می ‏افتاد که او اینجور حدت‏ به خرج بدهد و با لحن تندی سخن بگوید ولی اینجا با لحن تندی سخن گفت، فرمود: «ثکلتک امک، اتدری ما الاستغفار؟ الاستغفار درجة العلیین؛ ای خدا مرگت بدهد، ای مادرت به عزایت بنشیند! آیا تو می دانی استغفار چیست؟ استغفار درجه مردمان بلند مرتبه است.»
استغفار، حالت توبه و یک حالت مقدس است، یک جو مقدس و پاک است. شما حالت توبه را پیدا بکنید، واقعا توبه بکنید، بعد خودتان را در یک جو و فضای مقدس‏ می ‏بینید، احساس می‏ کنید که لطف و عنایت الهی بر روح شما سایه افکنده‏ است، احساس می‏ کنید گروهی از فرشتگان دور شما را گرفته‏ اند، پاک‏ می ‏شوید، چون در حالت توبه انسان خود بینی را از دست می ‏دهد، خود را ملامت می‏ کند و گناهان خویش را در نظر می‏ گیرد.