کتاب الخمس

کتاب الخمس یکی از تقریرات فقیه، آیة الله عبدالله جوادی آملی به زبان عربی است. همان طور که از عنوان کتاب مشخص است موضوع این کتاب حول موضوع و محور خمس است که اقسام آن اینکه به چه کسانی تعلق می گیرد و همچنین شرایط مستحقین خمس را حضرت استاد در این کتاب خود ذکر کرده و به تشریح آنان پرداخته است. آیة الله جوادی آملی در این کتاب خود از آیات قرآنی و روایات بهره فراوان گرفته اند.

زندگینامه آیة الله عبدالله جوادی آملی
آیة الله عبدالله جوادی آملی در سال 1312 هـ.ش در شهر آمل به دنیا آمد. پدر و جد ایشان از مبلغین اسلام و ارادتمندان به آستان ولایت بوده اند. آیة الله جوادی آملی پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی در سال 1325 وارد حوزه علمیه آمل شد و تا سال 1329 در آن شهر به تحصیل علم پرداخت و پس از آن عازم حوزه علمیه مشهد شد ولی چون طلاب آنجا نسبت به علمای بزرگ مشهد تکریمی نداشتند، آنجا را ترک گفته و وارد حوزه علمیه تهران شد. ایشان با ورود به مدرسه مروی به خواندن رسائل و مکاسب اشتغال یافتند و پس از آن به فراگیری کفایة الاصول و علوم عقلی و نقلی پرداختند و پس از 5 سال عازم حوزه علمیه قم شدند و تاکنون در آنجا حضور داشتند. یکی از خدمات فرهنگی ایشان تأسیس مؤسسه تحقیقاتی و نشر اسراء در سال 1372 است. ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری در دوره های اول و دوم عضویت داشتند و همچنین یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده اند و هم اکنون امامت نماز جمعه شهر مقدس قم را بر عهده دارند. از اساتید و دوستان ایشان می توان به آیة الله عزیزالله طبرسی، میرزامهدی محی الدین الهی قمشه ای، آیة الله بروجردی، امام خمینی (ره) و علامه سید محمدحسین طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان آثار و تألیفات بسیاری دارند از جمله: تسنیم، تفسیر قرآن کریم، تفسیر موضوعی قرآن کریم، رحیق مختوم، اسرارالصلوة، صهبای حج، ولایت فقیه و...

ساختاربندی کتاب:
این کتاب شامل 2 بخش و یک خاتمه و چندین فصل به شرح زیر است:
1- بخش اول: فیما یجب فیه الخمس؛ این بخش شامل 7 فصل است: فصل اول: غینمة دارالحرب، فصل دوم: المعدن، فصل سوم: الکفر، فصل چهارم: مایخرج من البحر بالغوص، فصل پنجم: مایفعل عن مؤنة السنه من أرباح التجارات و نحوها، فصل ششم: الارض التی اشتراها الذمی من المسلم، فصل هفتم: الحلال المختلط بالحرام.
فروع: شامل 4 فصل: فصل اول: فی عدم اشتراط تعلق الخمس بشرائط التکلیف، فصل دوم: فی عدم اعتبار الحول فی شیء من اقسام الخمس، فصل سوم: فی ان النصاب بعد لحاظ المونة، فصل چهارم: فی ان الخمس متعلق بالعین علی نحو الکسر المشاع
2- بخش دوم: فی تقسیم الخمس کما و کیفا، و شرائط المستحقین؛ شامل 4 جهت است: الجهة الاولی: فی ان الخمس یقسم الی تسة اقسام، الجهة الثانی: فی ان سهم اله تعالی لرسوله و سهم رسوله للامام بعد ارتحاله، الجهه الثالثة: فی المراد من ذی القربی فی الآیة الکرسیة، الجهة الرابعة: فی الشرائط استحقاق الطوائف الثلاث

خاتمه: و فیها مقصدان؛ شامل دو مقصد است:
1- مقصد الاول: فی الانفال:
القسم الاول من الانفال: الاض التی تملک من الکفار من غیر قتال
القسم الثانی من الانفال: الارض الموات
القسم الثالث و الرابع: قطائع الملوک و صفایاهم، وصفوالمال
القسم الخامس: مایغنمه المقاتلون یغیر اذن الامام (ع) هل المعادن من الانفال؟
2- القصد الثانی: فی حکم التصرف فی مال الامام (ع):
فصل: فی جواز التملک بالاحیاء
فصل: فی تحلیل المناکح و المتاجر والمساکن
فصل: فی بیان ان التحلیل لیس بنحو مطلق
فصل: فی ولایة الفقیه

در انتهای کتاب، فهرست آیات، روایات، اشعار، اعلام و کتب و منابع آورده شده است. این کتاب در سال 1376 توسط مرکز نشر اسراء در قم چاپ شده و منتشر گردیده است.