کتاب الارشاد

الارشاد
این کتاب در دو جلد (جزء) تنظیم شده جزء اول به حیات امام علی (ع) و جزء دوم به زندگانی دیگر ائمه (ع) اختصاص یافته است. بخش پایانی کتاب به امام مهدی (ع) است. در این بخش پس از بیان نام، کنیه و ولادت حضرت مهدی (ع) به دلایل عقلی بر وجود امام معصوم اشاره می شود. آن گاه با بهره گیری از آیات قرآن و روایات پیشوایان دین، ویژگیهای حضرت مهدی (ع) را بر می شمرد و از بشارت پیامبر (ص) به ظهور حضرت در آخرالزمان یاد می کند. مطالب اساسی این کتاب عبارتست از:
ادله عقلی و نقلی بر امامت امام عصر (ع)، روایاتی که درباره حضرت مهدی (ع) رسیده است، اشخاصی که به فیض دیدار امام نائل شدند، کرامات و معجزات حضرت در عصر غیبت، علائم ظهور و حوادث پیش از ظهور حضرت، سال، روز و محل قیام، چگونگی گردآوری سپاه و مأموریت آنان، مسیر حرکت حضرت، مدت امامت و حکومت، جریانات آن روزگار، وضعیت روزگار ظهور، ویژگیهای حضرت مهدی (ع).
این کتاب با تحقیق موسسه آل البیت الاحیاء التراث قم در دو جلد 363 و 562 صفحه ای توسط انتشارات کنگره هزاره شیخ مفید نیز به چاپ رسید.

معرفی اجمالی نویسنده
محمد بن محمد نعمان بغدادی ملقب به شیخ مفید در ذیقعده سال 336 هجری قمری در ده فرسنگی بغداد متولد شد. وی استاد شیخ طوسی و سید مرتضی علم الهدی بود. فقیه و علم کلام شیعی که بیشتر در علم کلام تبحر داشت و مکتب کلامی شیعه در عصر او به اوج کمال رسید. او در مناظرات دینی مهارت خاصی داشت و مناظراتش با قاضی عبدالجبار رئیس فرقه معتزله بغداد و قاضی ابوبکر باقلانی رئیس اشاعره معروف بود. گویند لقب «مفید» را علی بن عیسی معتزلی در عهد جوانی، در نتیجه مباحثه با وی به او داد. در حدود 200 اثر به او نسبت داده شده که این کتاب ها از جمله آنهاست: ارکان فی دعائم الدین، العیون و المحاسن، اصول الفقه، الکلام فی وجوه اعجاز القرآن، تاریخ الشریعه.
ابن الندیم در فن دوم از مقاله پنجم الفهرست که درباره متکلمین شیعه بحث می کند از او به عنوان "ابن المعلم" (فرزند معلم) یاد می کند و ستایش می نماید. ابوعلی جعفری که داماد مفید بوده است گفته است که مفید شبها مختصری می خوابید، باقی را به نماز یا مطالعه یا تدریس یا تلاوت قرآن کریم می گذرانید. شیخ بزرگوار شیخ مفید در شب جمعه 3 رمضان سال 413 هـ.ق در بغداد، پس از 75 سال تلاش و خدمت ارزنده درگذشت و مورد تـجـلـیـل فـراوان مردم و قدردانى علما و فضلا قرار گرفت و به تعبیر شاگرد بزرگوارش شیخ طوسى که خود حاضر در صحنه بوده است، روز وفات او از کثرت دوست و دشمن براى اداى نماز و گـریستن بر او، همانند و نظیر نداشته است. هشتاد هزار تن از شیعیان او را تشییع کردند و سید مرتضى علم الهدى بر او نمازگزارد و در حرم مطهر امام جواد (ع) پائین پاى آن حضرت و نزدیک قبر استادش ابن قولویه مدفون گردید. می گویند سخنوران غیر شیعه که از تأثیر سخن شیخ و استحکام منطق او در دعوت به مذهب تشیع به تنگ آمده بودند با درگذشت وی آسوده شدند.

ساختاربندی کتاب

مجلد اول این کتاب در 519 صفحه شامل عناوینی است از قبیل:
باب اول: در احوال حضرت امیرالمؤمنین (ع)؛ شامل 6 فصل از جمله:
فصل در مدت امامت و عمر آن حضرت (ع)
فصل در کیفیت شهادت آن حضرت (ع)
و...
باب دوم: بیان شمه ای از فضائل و معجزات و کلمات و داوریهای شگفت انگیز امیرالمؤمنین (ع)؛ شامل 62 فصل از جمله:
فصل در شمه ای اخبار وارده در فضیلت آن حضرت (ع)
فصل در پرچمداری آن جناب در جنگ خیبر
فصل در داستان جنگ بنی النضیر
فصل در جریان فتح مکه
فصل در جنگ سلسله و تدبیر شجاعت علی (ع)
فصل در داوری های آن حضرت در زمان خلافت ابوبکر
و...
باب سوم: سخنان حکمت آمیز علی (ع)؛ شامل 83 فصل از جمله:
فصل در مذمت دنیا
فصل در سخنان او پس از کشته شدن طلحه
فصل در خبر دادن آن حضرت از امور غیبی
فصل در داستان راهب و بیرون آوردن آب از چاه
فصل در ذکر شمه ای از فضائل آن حضرت (ع)
و...
باب چهارم: در بیان فرزندان آن حضرت (ع).
*مجلد دوم: مجلد دوم این کتاب با 582 صفحه شامل سرفصل های ذیل می باشد:
• باب اول: احوال حضرت امام حسن مجتبی (ع)
• باب دوم: فرزندان آن حضرت و شمه ای از احوال ایشان
• باب سوم: احوال حضرت امام حسین (ع)
• باب چهارم: در بیان شمه ای از فضائل حضرت سیدالشهداء (ع) و فضیلت زیارت...
• باب پنجم: فرزندان آن حضرت (ع)
• باب ششم: احوالات حضرت زین العابدین (ع) و دلایل امامت آن حضرت
• باب هفتم: شمه ای فضائل حضرت زین العابدین (ع)
• باب هشتم: فرزندان آن حضرت
• باب نهم: احوالات حضرت باقر (ع)
• باب دهم: شرح حال برادران آن حضرت (ع)
• باب یازدهم: فرزندان حضرت باقر (ع)
• باب دوازدهم: شرح حال حضرت صادق (ع)
• باب سیزدهم: شمه ای از احوال حضرت صادق (ع)
• باب چهاردهم: احوال فرزندان امام صادق (ع)
• باب پانزدهم: شرح حال حضرت موسی بن جعفر (ع)
• باب شانزدهم: شمه ای از معجزات و نشانه های آن حضرت (ع)
• باب هفدهم: شمه ای از مناقب آن جناب
• باب هجدهم: سبب و کیفیت شهادت آن بزرگوار
• باب نوزدهم: فرزندان آن حضرت (ع)
• باب بیستم: شرح حال حضرت رضا (ع)
• باب بیست و یکم: شمه ای از معجزات آن حضرت (ع)
• باب بیست و دوم: شهادت حضرت رضا (ع) و سبب آن
• باب بیست و سوم: شرح حال حضرت جواد (ع)
• باب بیست وچهارم: شمه ای نصوص وارده بر امامت آن حضرت (ع)
• باب بیست و پنجم: مقداری از معجزات و دلایل امامت ایشان
• باب بیست و ششم: شهادت امام جواد (ع) و جای قبر آن حضرت
• باب بیست و هفتم: شرح حال امام هادی (ع)
• باب بیست و هشتم: شمه ای نصوص وارده بر امامت آن حضرت (ع)
• باب بیست و نهم: مقداری از معجزات ایشان
• باب سی ام: آمدن حضرت هادی (ع) از مدینه به سامرا
• باب سی و یکم: شرح حال امام عسگری (ع)
• باب سی و دوم: شمه ای نصوص وارده بر امامت آن حضرت (ع)
• باب سی و سوم: شمه ای از معجزات و نشانه های آن حضرت (ع)
• باب سی و چهارم: وفات حضرت عسگری (ع) و جای قبر و فرزندان آن حضرت
• باب سی و پنجم: امام پس از آن حضرت و تاریخ ولادت او
• باب سی و ششم: شمه ای از ادله امامت آن حضرت
• باب سی و هفتم: نصوصی که درباره امامت آن حضرت رسیده است
• باب سی و هشتم: کسانی که آن حضرت را دیده اند
• باب سی و نهم: شمه ای از معجزات آن حضرت
• باب چهلم: علامات ظهور حضرت مهدی (عج) و مدت سلطنت او و...