عقاید و احکام مذهبی عبرانیان قبل از موسی علیه السلام

قوم بنی اسرائیل (قبل از سکونت در فلسطین) را عبرانیان قبل از زمان موسی می نامند. این کلمه از ریشه عبور و عبر گرفته شده است. وجه تسمیه این است که گویند: ابراهیم جد اعلای این قوم که از شهر خود مهاجرت کرد، چون از رودخانه فرات عبور کرد، این قوم عبری یا عبوری نام یافتند. در تاریخ انبیأ اولوالعزم آمده است: عبرانی از کلمه عابر گرفته شد که نام یکی از اجداد ابراهیم خلیل است و یا به معنای گذر از نهر یا مکانی است.

عقاید و آداب و عادات
عقاید و آداب و عادات آنان به اعراب قبل از اسلام شباهت کامل داشت. عبرانیان قبل از موسی مردمی خانه به دوش و آواره بودند که در بیابانها زندگی می کردند و به پرورش حیوان سرگرم بودند. این قوم به قبائل فراوانی تقسیم می شدند و هر قبیله دارای کلان های متعدد بود. کلان ها از خانواده ها تشکیل می شد. ارتباط نسب ابتدا از طریق زنان بود. کودکان در کلان مادران وارد می شدند. مادران قرون متوالی از حق انتخاب نام فرزندان برخوردار بودند. زن در نزد والدین خود می ماند و شوهر موقتا به دیدن وی می آمد. چادر به زن تعلق داشت. مرد حق داشت در نزد زن اقامت کند. زن سالاری کم کم جای خود را به مرد سالاری داد و زن جزء ثروت مرد به حساب می آمد. پدر می توانست فرزندان خود را محکوم و یا اعدام کند و یا به عنوان غلام و کنیز بفروشد.
در میان این اقوام، آئین نفسائی رواج داشت. این اقوام معتقد بودند که در درختان نفوسی منزل و مأوی دارند؛ و چشمه سارها نیز جایگاه نفوس است. این اشیأ و امکنه برای چادرنشینان بسیار مقدس بود. کوه آتشفشان نیز برای آنان قداست بسیاری داشت. در میان این اقوام سحر و جادو رواج داشت. آنان به چشم زخم و لعن و تعویذهای جادوگرانه و اکسیر محبت و شراب مهر و عشق باور تام داشتند. در نظر آنان مردگان در دنیای شه ئول زندگی می کنند و در سرنوشت اعقاب و اخلاف خود مؤثرند. گذشتگان به دفن اموات خود طبق همین باور سخت می کوشیدند و برای آنان خوردنی و نوشیدنی و سلاح قرار می دادند تا کینه زندگان را به دل نگیرند. زیرا به گمان آنها، مردگان دارای قدرت فوق العاده ای هستند. در این عصر که بومیان فلسطین بعل را می پرستیدند، نیاکان یهودیان چادرنشین الوهیم را می پرستیدند.

آداب و رسوم پرستش
آداب و رسوم پرستش آنان عبارت از حرکاتی بود که تا دوره عصر تاریخی باقی ماند. آنان وقتی با کوه آتشفشان روبرو می شدند، صورتشان را می پوشاندند که مبادا یکی از الوهیم ها بمیرد.
جان ناس و فلیسین شاله بر این نکته تأکید بسیار دارند که تحول در عقاید این اقوام از پرستش ارواح و ایمان به قوای طبیعی آغاز شد و به تعدد خدایان کشیده شد و سرانجام به توحید و یکتاپرستی انجامید. هر یک از این اعتقادات در مراحل بعدی اثری از خود به جای گذاشت. احترام به سنگها در ابتدا باور عمومی داشته است. وضع فیزیکی احجار در طبیعت در شکل عقایدشان نقش داشته است. برخی سنگهای عظیم در روان آنان ایجاد ترس می کرده و نسبت به آن احترام بیشتری قائل می شدند؛ تقسیم خدایان موجود در طبیعت به نر و ماده، خوب و بد و... از نتایج همین تأثیر است. افرادی که در ریگزارها زندگی می کردند، برای چاه ها، درهها، چشمه ها و رودخانه ها چنین اعتقاد و احترامی قائل بودند. منتهی این پدیده های طبیعی به جای هول و هراس، ایجاد آرامش و رحمت در آنان می کرد.
درختان سبز جایگاه ارواح غیبی بود و جنگلها اماکن مقدسی بودند. اما اگر حیوانات درنده و وحشی در این بیشه زارها دیده می شدند، مراکز شر و پلیدی به حساب می آمدند. وزش باد در درختان اصوات الهی بود که گوش را نوازش می داد. البته این عقاید از آن جادوگران بود. جانواران درنده و مارهای گزنده مورد احترام بودند. این جانوران دارای روح شیطانی بودند. عبریان این جانوران را سرافیم یعنی خدایان سوزنده لقب داده بودند.
به طور کلی حیوانات درنده در ردیف خدایان اهریمنی قرار داشتند، پرندگان شکاری نیز در همین ردیف قرار داشتند. عبریان که از نژاد سامی هستند، در بیابانهای شمال عربستان پرورش یافته و قرن ها در آن دشت ها در حرکت بودند. اینان واحه نشینان بدوی جزیرة العرب بودند و زندگی قبائلی داشتند. نظام حاکم بر قبیله بر آنان حاکم بود؛ یعنی هر قبیله یک شیخ داشت. افراد قبیله در شادی و غم یکدیگر شریک بودند. عبریان افراد کلان خود را همخون می دانستند و خود را برادر یکدیگر می خواندند. برای پاک نگاه داشتن خون و نژاد ارزش فراوانی قائل بودند. شرط دخول در کلان، ختنه بود تا جوان صلاحیت ازدواج پیدا کند.
بنا به روایت تورات در سفر پیدایش باب چهارم پسران یعقوب این مراسم را به شاهزاده کنعانی که می خواست با خواهرشان ازدواج کند، تحمیل کردند. ختنه در سن بلوغ و هنگام ازدواج انجام می شد، ولی بعدها در هنگام کودکی عملی می گردید. ختنه یکی از آئین های بسیار قدیمی و مربوط به قبل از عصر برنز بود. عبرانیان برای انجام آن از چاقوهای سنگی استفاده می کردند. ظاهرا عبریان این کار را از قبطیان آموختند تا مورد تحقیر مصریان قرار نگیرند. و این عمل کم کم به صورت یک قاعده درآمد.
یک محقق ایرانی می نویسد: «عبرانیان در حدود هزار و چهارصد سال قبل از میلاد مسیح پس از بیابان گردی های فراوان، از رود اردن عبور کرده، به سرزمین فلسطین وارد شدند.» معنای کلمه عبرانی بر خلاف پندار معمول از ریشه عبر (عبور از آب یا رود فرات یا رود اردن) نیست. بنا به تحقیقات اخیر دانشمندان، کلمه عبری و عربی هر دو از یک ریشه و به معنای بدوی و بیابانی است وجه تسمیه عبری همان بدویت این قوم است که از صحرای حجاز به فلسطین روی آوردند. در کتیبه های مکشوفه تل العمارنه مصر که مربوط به هزار و چهارصد سال قبل از میلاد است، از قبایل عبیری یا هبیری که فلسطین را تسخیر کرده اند، یاد شده است. در همین کتیبه ها به عقاید این قوم اشاره شده که خدایان متعدد را می پرستیدند و به قوای طبیعی و حیوانات درنده و پرندگان و احجار و اشجار اعتقاد خاصی داشتند.

منـابـع

کلیــد واژه هــا