اختلاف میان موافقان و مخالفان ازدواج موقت

درباره «حلیت» ازدواج موقت، بین ابن عباس و گروهی از مخالفان مانند ابن زبیر، مشاجرات و بحث هائی به شرح زیر در گرفته است:
مسلم در صحیح و بیهقی در سنن خود از عروه بن زبیر روایت کنند که گفت: "عبدالله بن زبیر در مکه به پاخاست و گفت: «مردمانی که خدا دلهای آنان را همانند چشمانشان کور کرده است، به «ازدواج موقت» فتوا می دهند، عبدالله کنایه به ابن عباس داشت که چشمانش را از دست داده بود ابن عباس در پاسخش گفت: "تو موجودی جلف و سبکسری، به جانم سوگند که «متعه» در زمان امام المتقین، مقصودش رسول خدا (ص) است حلال بود". ابن زبیر گفت: "خودت تجربه کن که به خدا سوگند اگر چنین کنی (متعه نمائی) تو را با سنگ های خودت سنگسار می کنم".
ابن شهاب گوید: "خالد بن مهاجر بن سیف مرا خبر داد که: من در نزد مردی نشسته بودم که شخصی پیش وی آمد و حکم «متعه» را پرسید. او دستور به انجام آن داد. ابو عمره انصاری به وی گفت: آهسته تر! او گفت: چیه؟ به خدا سوگند من در دوران امام التقین آن را انجام داده ام".
از سعید بن جبیر روایت کنند که گفت: «شنیدم عبدالله بن زبیر خطبه می خواند و بر ابن عباس درباره فتوایش در حلیت «متعه» اعتراض می کرد و او را سرزنش می نمود.»
ابن عباس گفت: "اگر راست می گوید: از مادرش بپرسید." عبدالله از مادرش پرسید و پاسخ شنید: "ابن عباس درست می گوید آری این چنین بود". ابن عباس گفت: "اگر بخواهم، مردانی از قریش را که از طریق آن (ازدواج موقت)، به دنیا آمده اند، نام می برم".
بدیهی است که این گفت و گو ها باید در زمان حکومت عبدالله بن زبیر در مکه واقع شده باشد، در آن دوران که نماز جمعه و جماعت در بیت الله الحرام برگزار می شد. و گمان قوی آن است که این گفت و شنودها در اوان خطبه نماز جمعه و در حضور بسیاری از مسلمانان بوده است. زیرا، به نظر ما ابن عباس خود را برتر از آن می دانست که در سخنرانی ابن زبیر حضور یابد مگر در نماز جمعه که به حضور در آن ملزم و مجبور بودند. و نیز، کاملا آشکار است که ابن زبیر و هئیت حاکمه او، یعنی هیئت حاکمه خلافت، هیچ گونه مستندی از قول و فعل و تقریر و تأیید رسول خدا (ص) در نهی از «متعه» در دست نداشتند. چه، اگر داشتند، در برابر ابن عباس و برهان محکم او که می گفت: «متعه در زمان رسول خدا (ص) انجام می شده است» به آن استناد می کردند. ولی، برخلاف هیئت حاکمه خلافت که در تحریم «متعه حج و متعه نساء» تابه امروز هم بر منطق زور تکیه کرده و می کنند، معتقدان به حلیت همیشه و هرگاه فرصت یافته اند با استناد به سنت رسول خدا (ص) با آنها مقابله کرده و دلایل خود را بیان داشته اند.
در صحیح مسلم و مسند احمد و طیالسی و سنن بیهقی و غیر آنها از ابی نضره روایت کنند که گفت: "نزد جابربن عبدالله بودم که شخصی نزد او آمد و گفت: ابن عباس و ابن زبیر درباره «متعه حج و متعه نساء» اختلاف کرده اند". جابر گفت: «ما آن را در زمان رسول خدا (ص) انجام می دادیم سپس عمر ما را از آن بازداشت و ما دیگر انجام ندادیم.»
در روایت دیگری گوید: «به جابر گفتم: ابن زبیر «ازدواج موقت» را ممنوع و ابن عباس به آن دستور می دهد.» جابر گفت: «حدیث بر دست من می چرخد: ما در زمان رسول خدا (ص)، متعه (ازدواج موقت) می کردیم. دوران عمر بن خطاب که شد، خطبه خواند و گفت: خدای عزوجل برای پیامبرش هر چه خواست حلال فرمود، و قرآن در جایگاه های خود فرود آمد. اکنون «حج» خودتان را از «عمره» تان جدا کنید، و از نکاح با این زنان دست بکشید که اگر مردی را نزد من آوردند که «ازدواج موقت» کرده باشد، او را سنگسار خواهم کرد.»
این روایت در عبارت بیهقی چنین است: «ما در زمان رسول خدا (ص) و ابی بکر «متعه» می کردیم. هنگامی که عمر بن خطاب به خلافت رسید گفت: رسول خدا (ص) و قرآن همان قرآن است. و این دو که می گویم دو «متعه» اند که در زمان رسول خدا (ص) بر پا بودند و من (اکنون) آنها را ممنوع کرده و بر انجامشان کیفر می دهم: یکی از آنها «متعه نساء» است، اگر مردی را بیابم که زنی را به «عقد موقت» گرفته باشد، او را سنگسار و در سنگ ها مدفون خواهم کرد. دیگری «متعه» حج است. خودتان را از عمره تان جدا کنید که این کار، حج و عمره شما را کامل تر می کند.»

اختلاف میان ابن عباس و دیگران
در منصف عبدالرزاق گوید: (ابن) صفوان گفت: "این ابن عباس فتوای به «زنا» می دهد". ابن عباس گفت: "من فتوای به زنا نمی دهم، آیا (ابن) صفوان ام اراکه را فراموش کرده است؟ به خدا سوگند که فرزند آن زن از متعه (ازدواج موقت) است. آیا او که مردی از بنی جمح با وی «ازدواج موقت» کرده، زنا نموده است؟".
در روایت دیگری است که طاوس گوید: ابن صفوان گفت: "ابن عباس فتوای به زنا می دهد!» راوی گوید: ابن عباس تعدادی از فرزندان «متعه» را نام برد. من از آنها که بر شمرد تنها معبد بن امیه را به یاد می آورم".

منـابـع

کلیــد واژه هــا