معنا و مفهوم واژه سماء در قرآن

"سماء" با کلمه "آسمان" که ما می گوییم، یکی نیست. نصاب (کتاب نصاب) می گوید: "سما آسمان، ارض و غبرا زمین" ولی نه، آسمان که کلمه ای است فارسی، مرکب از دو کلمه "آس" و "مان" است، "آس" یعنی "سنگ آسیا" که می چرخد. حال این آس، این سنگ که می چرخد، اگر دستی باشد به آن می گویند "دست آس"، اگر آبی باشد به آن می گویند "آسیاب" یعنی آس آبی و به هر حال "آس" اسم آن سنگ است که می چرخد. آسمان یعنی آن چیزی که مانند سنگ آسیا می چرخد.
پس "آسمان" در زبان فارسی یعنی فلک که مثل سنگ آسیا می چرخد، ولی "سماء" معنایش این نیست که آنچه که مثل سنگ آسیا می چرخد، "سماء" یعنی آنچه که در بالا قرار گرفته است، از ماده "سمو" است و سمو یعنی علو. هر چه که در بالای ما قرار گرفته، قرآن کریم به آن "سماء" گفته است. خورشید هم سماء است، ستاره هم سماء است، ابر هم سماء است و حتی گاهی به خود باران هم قرآن می گوید "سماء": «یرسل السماء علیکم مدرارا؛ تا بر شما از آسمان باران پی در پی فرستد» (نوح/ 11) چون از بالا می آید به آن می گوید "سماء"، و امور غیبی و ملکوتی و معنوی را هم قرآن می گوید "سماء" چون از نظر معنا در مقام بالاتری قرار گرفته اند: «و هو القاهر فوق عباده؛ او بر بندگان خویش قاهر و چیره است.» (انعام/ 18) آنچه که قاهر بر ما و مسلط بر ماست و مافوق معنوی ما قرار گرفته است، قرآن به آن هم "سماء" می گوید. پس این اشتباه نشود. همین قرآن که در بسیاری از موارد و از جمله همین قرائن موجود در اینجا می گوید از "ابر" باران می فرستیم، اینجا می گوید از "سماء" باران می فرستیم، چون در اینجا سماء خودش همان ابر است و ابر سماء است. «و ینزل من السماء» از بالا فرو می فرستد. اینجا که می فرماید: «و ما انزل الله من السماء» یعنی آنچه که از بالا برای شما فرود می آورد «من رزق» از آن روزی.
آب خودش روزی نیست، سبب روزی است ولی چیزی که سبب چیز دیگر است (گاهی به جای مسبب ذکر می شود)، به اصطلاح ذکر سبب و اراده مسبب است. «فاحیا به الارض بعد موتها؛ به وسیله همین آب زمین مرده را زنده می کند.» (بقره/ 164)

منـابـع

کلیــد واژه هــا