معنا و مفهوم ملک در ادبیات قرآنی

ملک یعنی سلطه و اقتدار. انواع قدرت ها، نیروها، توانایی ها در عالم وجود دارد و بلکه غیر متناهی و شک ندارد که هر موجودی در حد خودش و به اندازه ظرفیت خودش از یک قدرت و توانایی و اقتداری و از یک حدی از سلطه برخوردار است. اگر ما یک مورچه را هم در نظر بگیریم این مورچه هم در حوزه عمل خودش دارای یک حدی از قدرت و توانایی است و بلکه هر ذره ای را در عالم در نظر بگیریم مظهر یک قدرت و اقتدار است. وجود به طور کلی مساوی با قدرت و توانایی و اقتدار است. قبلا کسی گمان نمی برد که چقدر قدرت در داخل یک ذره ذخیره باشد و حالا بشر به آن پی برده است. ولی در باب توحید، انسان به این حقیقت باید پی ببرد که آن کسی که زمام همه قدرت ها در اختیار و در دست اوست «خداست». هر موجودی هر اندازه قدرت دارد، باز خود او و قدرت او در اختیار ذات پروردگار است، یعنی هیچ قدرتی در مقابل قدرت پروردگار هرگز عرض اندام نمی کند و چنین چیزی محال است. زمام همه امور و زمام همه قدرت ها در دست اوست (ازمه الامور طرا بیده) (شرح منظومه حاج ملاهادی سبزواری، منظومه حکمت). در نهج البلاغه هست که: «علما بان ازمه الامور بیدک؛ یعنی اولیای تو علم یقینی دارند و می دانند که زمام همه کارها در دست تو و در اختیار توست.» (نهج البلاغه، خطبه 227)
در اولین آیه از سوره ملک، کلمه «بیده الملک» معنایش این است که همه ملک ها و همه قدرت ها و همه اقتدارها در قبضه اوست، در اختیار اوست، در دست اوست، یعنی هیچ قدرت مستقلی در عالم وجود ندارد که در قبال قدرت الهی شمرده شود. در باب ملک و قدرت، دو جور انسان می تواند سخن بگوید، بلکه سه جور. یکی اینکه انسان بگوید: هیچ موجودی دارای هیچ قدرتی به هیچ نحو نیست. اساسا هیچ موجودی قدرتی ندارد، یعنی خیال کند که نظام عالم فقط یک نمایش بی اساس است، که این نظریه اشاعره بوده است.
نظریه دیگر این است که خدا از خود قدرتی دارد، هر موجودی هم برای خودش قدرتی دارد که این قدرت ها در مقابل قدرت خداوند استقلال دارند. سوم این است که هر موجودی در حد و اندازه خود از قدرتی برخوردار است، ولی او و قدرتش در قبضه قدرت الهی است که این "امر بین امرین" در تکوینیات است. «بیده الملک» یعنی تمام قدرت ها در قبضه قدرت او و در اختیار اوست و تنها در قبضه قدرت اوست یعنی در مقابل او هیچ قدرت مستقلی وجود ندارد.

منـابـع

کلیــد واژه هــا