کتاب حق الیقین

کتابی کلامی و اخلاقی به زبان فارسی و از کتب مهم و معتبر و مشهور شیعه، نویسنده آن، علامه محمدباقر مجلسی (مجلسی دوم) که این کتاب را بنام شاه سلطان حسین صفوی نوشت و به او تقدیم کرد. این کتاب یک دوره کامل اصول دین و عقاید رسمی شیعه اثنی عشری است که به ویژه در میان عموم شیعیان، بسیار رواج دارد.

معرفی اجمالی نویسنده:
ملا محمدباقر فرزند علامه محمدتقی مجلسی (مجلسی اول). این پدر و پسر هر دو علامه بودند ولی علامه مجلسی بطور مطلق، همین (ملا محمدباقر مجلسی اصفهانی) صاحب کتاب گرانسنگ بحارالانوار است. او از بزرگان فقهای اثنی عشریه و علمای امامیه، محقق، متکلم جامع معقول و منقول و در تفسیر و حدیث و درایه و علم رجال و اصول فقه و کلام و سایر علوم دینی، متبحر و محیی آثار ائمه طاهرین و امام جمعه و جماعت شهر اصفهان و از طرف سلاطین وقت "شیخ الاسلام" و دارای نفوذ کامل بود. سال 1037 هـ ق در یک خانواده عالم در اصفهان متولد شد. از همان اوایل کودکی در سایه توجه خاص پدر دانشمندش به تحصیل علم پرداخت و در علوم متداول آن زمان در حوزه درسی پدر در اصفهان، باهوش و استعداد فوق العاده اش، توانست خیلی زود در مدتی کوتاه مراحل مختلف علمی را طی کند و با دو برادر بزرگترش،"ملا عزیزالله" و "ملا عبدالله" در میان علما مشهور شود. خدمات دینی متنوع او از حیث تألیف و تدریس و احقاق حقوق و ترویج و احیای شریعت و نشر آثار و اخبار فقه و ادعیه و قصص و دیگر شرعیات که به زبان فارسی ترجمه کرده و در تمام بلاد اسلامی مخصوصا بلاد عجم، بوده است. او علاوه بر این خدمات و اجرای احکام شرع و تمشیت امور مسلمین، در حفظ و حراست کشور و مملکت که آن روزها بواسطه قلت تدبیر شاه سلطان حسین صفوی رو به انحطاط رفته بود، سهم به سزایی داشت و در واقع به وجود او بسته بود و از همین رو، در دهه نهم از قرن یازدهم هجری، از طرف شاه سلیمان صفوی در شهر اصفهان (که در آن موقع پایتخت ایران) بود، اجرای امور، به عهده علامه مجلسی واگذار شد و او نیز چنانچه باید و شاید، به انجام وظائف لازمه، مشغول شد.

علامه از محضر بزرگانی چون ملاحسنعلی شوشتری، آقا حسین محقق خوانساری، میرزا رفیع الدین طباطبائی نائینی، شیخ عبدالله بن جابر عاملی، شیخ محمد جبل عاملی (نوه شهید ثانی)، ملا محمدصالح مازندرانی (شوهر خواهرش) و بسیاری دیگر از علما و فضلا کسب فیض کرد و اجازه گرفت. مدتی نیز در خدمت فقیه و حکیم نامی "ملا محسن فیض کاشانی" در فنون مختلف علمی بود و از او نیز اجازه گرفت. از میان 211 نفر شاگردان مسلم او که در یک کتاب نامشان آمده، بعضی از شاگردانش را که مشهور ترند، نام می بریم: 1- سید نعمت الله جزائری، 2- میر محمدصالح خاتون آبادی، 3- ملا ابوالحسن شریف عاملی، 4- حاج محمد اردبیلی، 5- میرزا عبدالله تبریزی اصفهانی (مؤلف ریاض العلماء)، 6- ملا محمد سراب تنکابنی، 7- میر محمدحسین خاتون آبادی (نوه دختری علامه)، 8- ملا رفیعا گیلانی، 9- سید ابوالقاسم خوانساری. اگر چه به گفته بزرگانی چون سید نعمت الله جزائری، شاگردان مجلسی را بیش از هزار نفر گفته است، از دانشمدان و مردان نامی معاصر با علامه مجلسی هم می توان فقط به نام چند نفر از جمله ملا محمدباقر سبزواری، شیخ حر عاملی، سید هاشم بحرانی، آقا جمال الدین خوانساری، شیخ محمدعلی حزین لاهیجی اشاره کنیم. باید گفت از آنجا که زندگی این شخصیت علمی و دینی و تأثیر وجود او، بسیار شگرف و مهم و عظیم است، شایسته می باشد که برای اطلاع و آگاهی به زندگینامه او بطور دقیق و کامل مراجعه شود. تألیفات او را به عربی و به فارسی بیش از 100 جلد گفته اند. وفات این بزرگمرد عالم اسلام، در 27 رمضان سال 1110 هـ ق و مزارش در کنار مسجد جامع، پایگاه و نزدیک خانه اش، جنب پدر علامه اش، مرحوم ملا محمدتقی مجلسی در اصفهان می باشد.

ساختار اجمالی کتاب:
کتاب دارای 6 باب است: باب اول: در اقرار به وجود خدا و صفات کمالیه او.
باب دوم: در بیان صفاتی که باید از خداوند نفی کرد.
باب سوم: در بیان صفاتی که متعلق به افعال خداست.
باب چهارم: در بحث نبوت (نبوت عامه و اثبات نبوت خاصه پیغمبر اکرم (ص)، معجزات، فضائل و مناقب رسول خاتم).
باب پنجم: در باب امامت و امام و کارهای او به نیابت از پیامبر.
باب ششم: در باب معاد و پاداش و جزای انسانها. در باب ششم، علامه مفصل درباره مسائلی از قبیل ایمان و اسلام و کفر و ارتداد و احکام آنها، انواع گناهان، ضروریات دین، آداب و مستحبات، اخلاق زشت، چگونگی مردن، نکیر و منکر، قیامت، نفخ صور، روز رستاخیز، شفاعت خوبان برای بدان و قبولی آن، صراط، بهشت و دوزخ و وصف هر کدام و پاره ای از مباحث اخلاقی سخن گفته است. باید گفت که باب پنجم کتاب دارای نه مقصد است:
1- وجوب نصب امام از سوی خدا و پیغمبر
2- شرایط امامت
3- صفات و خصایص امام بنابر قول متکلمان شیعه
4- راه شناخت امام
5- بعضی از روایات که دلالت بر امامت امیرالمؤمنین علی (ع) دارد
6- احادیث متواتر بر امامت و خلافت علی (ع)، مثل حدیث غدیر خم و غیره
7- امامت امامان دیگر
8- اثبات وجود امام دوازدهم و غیبت آن حضرت
9- اثبات رجعت (بازگشت نیکان و بدان در زمان حکومت امام دوازدهم قبل از روز رستاخیز)

چاپ و نشر کتاب:
این کتاب در سال 1109 هـ ق، تاکنون بارها و بارها در تهران چاپ شده و هنوز هم چاپ و نشر آن ادامه دارد.

منـابـع

کلیــد واژه هــا