شهدای احد

در گذشته دیدیم که جنگ احد فراز و نشیب های بسیاری داشته است. عده ای از مسلمین در این فراز و نشیب ها که امتحان های الهی و وقایعی برای تمییز مومنین حقیقی از منافقین و افراد سست ایمان بوده اند به وظایف خود عمل کرده، گروهی از ایشان به شهادت رسیده و عده ای با جراحت های متعدد زنده ماندند؛ اما دسته دیگر نقاب از چهره برداشته و نفاق درونی خود را با فرار از جبهه های جنگ مشخص نمودند. در این بخش به ذکر اسامی شهدا احد پرداخته و در چند بخش بعدی به شرح نیمه تفصیلی نحوه شهادت یا مبارزه برخی چهره های برجسته می پردازیم. انشاءالله نام شهدای احد به ترتبب زیر ذکر شده (در کتاب چکیده تاریخ پیامبر اسلام در مورد شهدای احد آمده: ابن اسحاق شهیدان احد را 65 نفر شمرده (سیره النبی ج 3 ص 75 الی 80)، ابن هشام 5 نفر دیگر را به عنوان استدراک افزوده (سیره النبی ص 80-81)، ابن قتیبه در معارف ص 70 می گوید: روز احد 4 نفر از مهاجران و 70 نفر از انصار به شهادت رسیدند و ...):
1- حمزه
2- عبدالله بن جحش
3- مصعب ان عمیر
4- شمساس ابن عثمان
5- عمرو ابن معاذ
6- حارث ابن انس ابن رافع
7- عماره ابن زیاد ابن سکن
8- سلمه ابن ثابت ابن وقش
9- عمرو ابن ثابت ابن وقش
10- ثابت ابن وقش
11- رفاعه ابن وقش
12- حسیل ابن جابر
13- صیفی ابن قیظی
14- حباب ابن قیظی
15- عباد ابن سهل
16- حارث ابن اوس
17- ایاس ابن اوس
18- عبید ابن تیهان
19- حبیب ابن یزید
20- یزید ابن خاطب
21- ابوسفیان ابن حارث
22- حنظله ابن ابی عامر
23- انیس ابن قتاده
24- ابوحیه ابن عمرو
25- عبدالله ابن جبیر (فرمانده تیراندازان)
26- خثیمه ابن خثیمه
27- عبدالله ابن سلمه
28- سبیع ابن حاطب
29- عمرو ابن قیس
30- قیس ابن عمرو
31- ثابت ابن عمرو
32- عامر ابن مخلد
33- ابوهبیره ابن حارث
34- عمرو ابن مطرف
35- اوس ابن حارث
36- انس ابن نضر
37- قیس ابن مخلد
38- کیسان ابن عبد بنی نجار
39- سلیم ابن حارث
40- نعمان ابن عمرو
41- خارجه ابن زید
42- سعد ابن ربیع
43- اوس ابن ارقم
44- مالک ابن سنان
45- سعید این سوید
46- عبتبه ابن ربیع
47- ثعلبه ابن سعد
48- ثقف ابن فروه
49- عبدالله ابن عمرو ابن وهب
50- ضمره
51- نوفل ابن عبدالله
52- عباس ابن عباده
53- نعمان ابن مالک
54- مجدر ابن زیاد
55- عباده ابن حسعاس
56- رفاعه ابن عمرو
57- عبدالله ابن عمرو ابن حرام
58- عمرو ابن جموح
59- خلاد ابن عمرو ابن جموح
60- ابو ایمن (که غلام عمرو ابن جموح است)
61- سلیم ابن عمرو
62- عنتره مولی سلیم
63- سهل ابن قیس
64- ذکوان ابن عبد قیس
65- عبیدالن المعلی
66- مالک ابن نمیله
67- حارث ابن عدی
68- مالک ابن ایاس
69- ایاس ابن عدی
70- عمرو ابن ایاس
71- مخیریق
در اینجا از عبدالله ابن جحش، مصعب ابن عمیر، عماره ابن زیاد، انس ابن نضر، مخیرق و تنی چند از شهداء یاد کرده در بخش های بعدی شهادت برخی را مفصلا ذکر می کنیم.
1- عبدالله ابن جحش: عبدالله ابن جحش از مهاجران و عمه زاده رسول الله (ص) بود. او در غزوه احد چهل و چند سال داشته و به «المجدع فی الله» (المجدع فی الله یعنی: قطعه قطعه شده در راه خدا) لقب یافت. عبدالله آنچنان در جنگ استقامت داشت که حتی پس از شکسته شدن شمشیرش از رسول خدا (ص) چوب خشک خرمایی گرفته و به مبارزه ادامه داد و سرانجام نیز بدست «ابوالحکم ابن اخنس» شهید شده و گوش و بینی او را بریده و به نخ کشیدند.
2- مصعب ابن عمیر: او از مهاجران بوده و لوای ایشان را به دست داشت تا اینکه به دست «عبدالله ابن قمئه لیثی» کشته شد و لوای مهاجران بدست امیرالمومنین علی (ع) داده شد.
3- شماس ابن عثمان: او نیز از مهاجران بوده و وقتی همه پا به فرار گذاشتند، از معدود کسانی بود که با علی (ع)، ابودجانه و... ایستاده و از پیامبر دفاع کرد و آنگاه که رسول الله (ص) افتاد، خود را سپر وی قرار داده و آنقدر استقامت نمود تا به شهادت رسید.
4- عماره ابن زیاد: عماره از قبیله اوس بوده و به هنگام شهادت چهارده زخم بر تن داشت و در حالی جان داد که صورت بر قدم رسول خدا (ص) نهاده بود.
5- عمرو ابن ثابت: عمرو، از انصار و ملقب به «اصیرم» بود. وی پیوسته از قبول اسلام امتناع می ورزید تا اینکه رسول خدا (ص) تصمیم به جنگ احد گرفت، هنگامیکه سپاه اسلام به قصد احد حرکت کرد، دل عمرو نسبت به این دین نرم شده، اسلام آورد و به همراه لشکر به احد رفت، در آنجا آنقدر جنگید تا به شهادت رسید.
6- حسیل ابن جابر: از انصار و معروف به «یمان» بود، و رسول الله (ص) او را به همراه «ثابت ابن وقش» در برج ها مستقر نموده بود. حسیل و ثابت هر دو پیر و سالخورده بودند و در آنگاه که جنگ آغاز شده بود یکی از ایشان به دیگر گفت: «به خدا قسم، جز اندکی از عمر ما نمانده، پس بهتر است شمشیرهای خود را برداشته و به رسول الله (ص) بپیوندیم...» سپس با شمشیرهای برهنه خارج شده و به دشمنان یورش بردند. ثابت ابن وقش به دست مشرکین کشته شد اما حسیل در گیرودار و شلوغی جنگ بدست خود مسلمین و از روی نشناختن وی به شهادت رسید.
7- انس ابن نضر: انس از انصار بوده و با شور و شوق خاصی می جنگید او در حال حمله بر دشمن به «سعد ابن معاذ» گفت: «این است بهشت که بوی آن را از صحنه احد در می یابم» سپس آنقدر جنگید تا به شهادت رسید.
8- عبدالله ابن عمرو: او از انصار و پدر جابر انصاری بود. جابر می گوید: «پدرم نخستین شهید روز احد بود و بدست «سفیان ابن عبد شمس» شهادت یافت و رسول الله (ص) پیش از شکست مسلمانان بر او نماز خواند.
9- مخیریق: از احبار و دانشمندان یهود و مردی توانگر بود و رسول الله (ص) را به خوبی می شناخت، می دانست او فرستاده خداست اما اسلام نمی آورد تا آنکه جنگ احد فرا رسید، به هنگام این نبرد قلب او متمایل به اسلام شده و به هنگام پیوستن به پیامبر (ص)، به خانواده اش وصیت کرد که اگر من در این نبرد کشته شوم دارایی من از آن محمد (ص) است. در جریان جنگ نیز آنقدر جهاد کرد تا کشته شد. نقل است که رسول الله (ص) درباره او می فرمود: «مخیریق» بهترین یهودیان است.
10- ثابت ابن دحداحه: وی از مبارزان خوب اسلام بوده و در جنگ احد مسلمانان پراکنده را گرد خود جمع و ایشان را تشویق به جهاد نمود، سرانجام نیز بدست «خالد ابن ولید» کشته شد.
11- یزید ابن حاطب: در مورد او گفته شده از خوبان مسلمین بوده و در غزوه احد جراحاتی برداشت که منجر به شهادت او شد. در مورد پدرش گفته اند در آن زمان جزو منافقین بوده و پس از شهادت پسرش از روی اعتراض گفت: «این پسر را فریب دادید آنقدر که جان خود را بر سر این کار گذاشت».

منـابـع

کلیــد واژه هــا