رویای صادقانه پیامبر اکرم

قرآن نوید می دهد، که اگر امسال از زیارت خانه ی خدا، محروم گردیدید به زودی زود (در سال آینده) با حالت احرام به مسجدالحرام وارد می شوید و با کمال امن و امان فریضه ی عمره را انجام می دهید و خواب پیامبر گرامی (ص)، خواب راست و رؤیای صادقه ای بوده است.
داستان از این قرار بود که پیامبر (ص) در مدینه خوابى دید که به اتفاق یارانش براى انجام مناسک "عمره" وارد مکه مى شوند، و این خواب را براى یاران بیان کرد، همگى شاد و خوشحال شدند، اما چون جمعى تصور مى کردند تعبیر و تحقق این خواب در همان سال واقع خواهد شد، هنگامى که مشرکان راه ورود به مکه را در حدیبیه به روى آنها بستند، گرفتار شک و تردید شدند، که مگر رؤیاى پیامبر هم ممکن است نادرست از آب درآید؟ مگر بنا نبود ما به زیارت خانه خدا مشرف شویم؟ پس چه شد این وعده؟ و کجا رفت آن خواب رحمانى؟! پیامبر (ص) در پاسخ این سؤال فرمود: «مگر من به شما گفتم این رؤیا همین امسال تحقق خواهد یافت؟»
آیه فوق در همین رابطه در طریق بازگشت به مدینه نازل شد و تاکید کرد که این رؤیاى صادقه بوده و چنین مساله حتمى و قطعى و انجام شدنى است. مى فرماید: «لقد صدق الله رسوله الرؤیا بالحق؛ خداوند آنچه را به پیامبرش در عالم خواب نشان داده صدق و حق بود.» (فتح/ 27)
سپس مى افزاید: «لتدخلن المسجد الحرام إن شاء الله آمنین محلقین رؤسکم و مقصرین لا تخافون؛ به طور قطع همه شما به خواست خدا وارد مسجد الحرام مى شوید در نهایت امنیت، و در حالى که سرهاى خود را تراشیده، یا ناخنهاى خود را کوتاه کرده اید، و از هیچکس ترس و وحشتى ندارید.» (فتح/ 27)
ولى خداوند چیزهایى مى دانست که شما نمى دانستید «فعلم ما لم تعلموا» و در این تاخیر حکمتى بود و قبل از آن فتح نزدیکى قرار داد. «فجعل من دون ذلک فتحا قریبا».
در این آیه نکاتى جلب توجه مى کند:
1- با توجه به اینکه لام در "لتدخلن" "لام قسم" و "نون" در آخر آن براى تاکید است این یک وعده قطعى الهى نسبت به آینده، و پیشگویى معجزه آساى صریحى است از انجام مراسم عمره، در نهایت امنیت، و چنان که خواهیم گفت درست در سال آینده، در همان ماه ذى القعده، این پیشگویى به واقعیت پیوست، و مسلمانان مراسم عمره را به همین صورت انجام دادند.
2- جمله "إن شاء الله" در اینجا ممکن است یک نوع تعلیم به بندگان باشد که به هنگام خبر دادن از آینده تکیه بر مشیت و اراده الهى را فراموش نکنند، و خود را در کارها مستقل و بى نیاز از لطف او ندانند. و نیز ممکن است اشاره به شرایطى باشد که خداوند براى این موفقیت (توفیق زیارت خانه خدا در آینده نزدیک) قرار داده، و آن باقیماندن بر خط توحید و سکینه و تقوى است. و نیز ممکن است اشاره به نفراتى باشد که در این فاصله مدت عمرشان پایان مى گیرد و موفق به انجام این زیارت نمى شوند، و جمع میان این معانى کاملا ممکن است.
3- تعبیر به "فتحا قریبا" به عقیده بسیارى از مفسران اشاره به همان "صلح حدیبیه" است که قرآن آن را "فتح مبین" نامیده، و مى دانیم همین فتح زمینه ساز ورود به مسجدالحرام در سال بعد شد. در حالى که گروهى دیگر آن را اشاره به "فتح خیبر" مى دانند. البته کلمه "قریبا" تناسب بیشترى با فتح خیبر دارد زیرا فاصله کمترى با تحقق عینى این خواب داشت. از این گذشته در آیه 18 همین سوره که سخن از "بیعت رضوان" مى گوید آمده است «فأنزل السکینة علیهم و أثابهم فتحا قریبا» اکثر مفسران عقیده دارند که منظور "فتح خیبر" است، قرائن موجود در آیه نیز حکایت از همین مى کند، و با توجه به اینکه آیه مورد بحث هماهنگ با آن مى باشد به نظر مى رسد که هر دو به یک معنى اشاره مى کند.
4- جمله "محلقین رؤسکم و مقصرین" (در حالى که سرها را تراشیده اید و ناخنها را گرفته اید) اشاره به یکى از آداب مراسم عمره است که "تقصیر" نام دارد، و به وسیله آن محرم از احرام خارج مى شود، بعضى این آیه را دلیل بر "تخییر" در مساله تقصیر و خروج از احرام دانسته اند، که محرم مى تواند سر را بتراشد و یا ناخن خود را بگیرد، زیرا جمع میان این دو قطعا واجب نیست.
5- جمله "فعلم ما لم تعلموا؛ خداوند مطالبى را مى دانست که شما نمى دانستید" اشاره به اسرار مهمى است که در "صلح حدیبیه" نهفته بود، و با گذشت زمان آشکار شد، پایه هاى اسلام تقویت یافت، و آوازه اسلام در همه جا پیچید، و تهمتهاى جنگ طلبى مسلمانان و مانند آن بر چیده شد، و مسلمین توانستند با فراغت بال "خیبر" را فتح کنند، و مبلغان خود را به اطراف "جزیره عربستان" گسیل دارند، و پیامبر (ص) نامه هاى تاریخى خود را براى سران بزرگ دنیاى آن روز بفرستد، مطالبى که افراد عادى از آن آگاه نبودند و تنها خداوند بر آن آگاهى داشت.
6- در این آیه به مساله "رؤیا" برخورد مى کنیم، همان رؤیاى صادقه پیامبر (ص) که شاخه اى از وحى است، شبیه آنچه در مورد ابراهیم (ع) و ذبح فرزندش اسماعیل (ع) آمده است. (صافات/ 102)
7- آیه مورد بحث یکى از اخبار غیبى قرآن، و از شواهد آسمانى بودن این کتاب، و از معجزات پیغمبر گرامى اسلام (ص) است که با این قاطعیت و تاکید هم خبر از ورود به مسجدالحرام و انجام مراسم عمره در آینده نزدیک مى دهد، و هم فتح قریب و پیروز نزدیکى قبل از آن، و چنان که مى دانیم این هر دو پیشگویى به وقوع پیوست.