وظیفه ی مسلمانان نسبت به فرزندان پیامبر اکرم

شعار همه ی پیامبران جهان این است: «و ما أسألکم علیه من أجر إن أجری إلا علی رب العالمین؛ از شما برای ادای پیامهای خدا مزد و پاداشی نمی طلبیم، پاداش فقط بر پروردگار جهان است.» (شعراء/ 109) اصولا کاری که برای خدا است باید مزد آن نیز بر عهده ی او باشد و نباید از دیگران مطالبه شود. گذشته از این، اعمال ارزشمند و بزرگ آنان بالاتر از آن است که بتوان با درهم و دینار بر آنها ارزش گذارد و آن را با «زخارف» دنیا معاوضه نمود. از این جهت قرآن پاداش پیامبر (ص) را چنین معرفی می کند و می فرماید: «و إن لک لأجرا غیر ممنون؛ برای تو پاداش عاری از منت است.» (قلم/ 3) ولی در عین حال قرآن در آیه ای به گونه ی دیگر سخن می گوید و یادآور می شود که پاداش تلاشهای من درراه هدایت شما، مودت نزدیکان من است: «قل لا أسألکم علیه أجرا إلا المودة فی القربی؛ بگو مزد و پاداشی از شما نمی خواهم جز دوستی نزدیکان من.» (شوری/ 23)
در آیه ی دیگر یادآور می شود که اجر و پاداشی که از شما خواسته ام به نفع شما است چنانکه می فرماید: «قل ما سألتکم من أجر فهو لکم إن أجری إلا علی الله و هو علی کل شی ء شهید؛ بگو آنچه را که به نام مزد طلبیده ام به سود شما است، اجر من بر خدا است و او بر همه چیز شاهد و ناظر است.» (سبأ/ 47) زیرا همین دوستی خاندان رسالت، که در آیه ی 23 شوری اجر رسالت قرار گرفته است آثار تربیتی داشته و باعث ارتباط نزدیکی به آن بزرگواران می باشد چون دوست داشتن گروهی که جانشین پیامبر و بازگو کننده ی احکام و مربی جامعه ی اسلامی هستند، پیوسته ملازم با آگاهی انسان از فروع و اصول اسلامی و موجب پیروی از راه آنان می باشد و در نتیجه دوستی آنان مایه ی نجات جامعه و سعادت اجتماع مسلمین است و نفع چنین مودتی به خود جامعه باز می گردد و در نتیجه، درخواست مودت نسبت به اهل بیت، دربرگیرنده ی درخواست عمل به متن شریعت است و در حقیقت درخواست چنین پاداشی بسان درخواست پزشک معالج در مثال زیر می باشد.
پزشک معالجی بیماری را به طور رایگان معالجه می کند و پس از معاینه دقیق نسخه بلند بالایی می نویسد و اظهار می دارد که من از تو هیچ نوع پاداشی نمی طلبم جز این که به این نسخه عمل کنی. هر شنونده به روشنی قضاوت می کند و می گوید پزشک از بیمار اجر و پاداش نخواسته است و اگر می گوید پاداش من این باشد که به این نسخه عمل نمایی، پاداش صوری و ظاهری است و در حقیقت پاداش نیست.
مناسب است که در این زمینه حدیثی از خاندان رسالت ذکر نماییم. حدیثی را که شیخ طوسی در امالی خود از امام باقر (ع) نقل کرده است یادآور می شویم. امام باقر (ع) به جابر بن یزید جعفی فرمود: «یا جابر أیکفی من انتحل التشیع و أحبنا أهل البیت؟ فو الله ما شیعتنا إلا من اتقی الله و أطاعه یا جابر لا تذهبن بک المذاهب حسب الرجل أن یقول: أحب علیا و أتولاه ثم لا یکون معه ذلک. فلو قال: أحب رسول الله (ص) و رسول الله خیر من علی و لا یتبع سیرته و لا یعمل بسنته ما نفعه حبه إیاه شیئا، إتقوا الله و اعلموا لیس بین الله و بین أحد قرابة، أحب العباد إلی الله و أکرمهم علیه أتقاهم له؛ ای جابر آیا کافیست که انسان تنها خود را به تشیع نسبت دهد و ما اهل بیت را دوست بدارد؟ به خدا سوگند شیعه واقعی ما کسی است که تقوا را ریشه خود سازد و خدا را اطاعت کند. (تا آنجا که می فرماید) جابر! این سو و آن سو مرو، فکر مکن که برای آدمی کافی باشد که بگویید علی را دوست دارم در حالی که از نظر عمل با او همراه نباشد، اگر بگوید: پیامبر خدا را دوست می دارم و رسول خدا (ص) افضل از علی است، اما از کردار و رفتار او پیروی نکند، محبت رسول خدا او را سودی نخواهد بخشید. از مخالفت خدا بپرهیزید، و بدانید میان خدا و انسانی خویشاوندی نیست، بهترین بندگان و گرامی ترین آنان نزد خدا پرهیزگارترین آنها است.»
آری آنجا که محبت با پیروی از گفتار و رفتار پیشوایان اسلام توأم باشد، تبعا خود محبت نیز بی پاداش نبوده و به حکم گفتار پیامبر گرامی (ص) «حب علی حسنة» تبعا خود محبت و مودت بی اجرنخواهد بود. بنابراین محبت اهل بیت (ع) در حالی که مایه ی پیروی از اهل بیت است و در عین حال در صورت توأم بودن با عمل، ثواب نیز خواهد داشت.
از این جهت استاد شیعه مرحوم شیخ مفید می گوید: «استثناء مودت در قربی از جمله ی قبل، استثنای منقطع است نه متصل. زیرا مودت در قربی، پاداشی نیست که در مفهوم «اجر» داخل شده باشد و سپس به وسیله ی کلمه ی استثناء (الا) خارج گردد، بلکه مودت به خویشاوندان از اول در مفهوم «اجر» داخل نبود تا خارج گردد، بلکه درخواست فوق العاده ای است که از امت شده است.» و این نوع استثناء در قرآن و کلمات عرب فراوان به چشم می خورد چنانچه قرآن مجید درباره ی اهل بهشت چنین می فرماید: «لا یسمعون فیها لغوا إلا سلاما؛ در آنجا سخن بیهوده نمی شنوند جز سلام.» (مریم/ 62) در حالی که گفتار دور از لغو در این آیه (سلام) از نظر موضوع داخل در لغو نیست که از آن خارج گردد.
مؤید این مطلب (هدف از دوست داشتن اهل بیت تحکیم روابط و استفاده از علوم و معارف آنها است) روایات متواتری است که از پیامبر گرامی (ص) درباره ی مودت اهل بیت خود وارد شده است، پیامبر گرامی (ص) به وسیله ی حدیث ثقلین و حدیث سفینه به مردم دستور می دهد که اصول و فروع حلال و حرام خود را از این خاندان فراگیرند و برنامه زندگی خود را با گفتار و رفتار آنان تطبیق دهند. با در نظر گرفتن این مراتب روشن می گردد که مقصود از ایجاب مودت و محبت خاندان معصوم پیامبر، جز این نیست که مردم در شئون دینی و دنیوی خود به آنان رجوع کرده و از رجوع به گروههای دیگر که پیراسته از گناه یا خطا نیستند، بپرهیزند.
هدف از الزام مودت آنان جز وسیله جویی برای بقای دین و آگاهی مردم از متن شریعت و عمل مردم به دستورات دین، چیز دیگری نیست. شکی نیست که دوستی با این خاندان و مراوده با آنان، مایه ی آگاهی انسانهای تشنه، از حقایق نورانی اسلام و موجب تکامل فکری و علمی امت است و علم و آگاهی از متن شریعت، انسان را به سوی عمل کشیده سرانجام انسان، راهی به سوی خدا پیدا می کند. با این بیان معنی دو آیه دیگر که آنها نیز در زمینه ی پاداش رسالت وارد شده اند روشن می گردد.
1- «ما سألتکم من أجر فهو لکم؛ پاداشی که خواسته ام به نفع خود شما است.» (سبأ/ 47) مفاد این آیه کاملا با آیه مورد بحث منطبق است زیرا دوستی خویشاوندان پیامبر هر چند به صورت ظاهر به نفع پیامبر است، ولی مغز این کار مربوط به خود امت و به نفع آنها است و ارتباط با آن خاندان و تحکیم پیوند دوستی با این گروه معصوم، مایه ی نجات و وسیله ی عمل به شریعت و پیروی از آیین اسلام است. زیرا آنان در متن صراط مستقیم قرار دارند و تمام احکام و معارف دین در اختیار آنان بوده و دوستی با آنان طبعا انسان را از فروع و اصول اسلام آگاه ساخته، افراد دوستدار، خواه ناخواه به سوی عمل و کردار کشیده می شوند، و محبت راستین به این خانواده پاک، از پیروی صحیح از آنان جدا نیست.
2- «قل ما أسألکم علیه من أجر إلا من شاء أن یتخذ إلی ربه سبیلا؛ من از شما اجری نمی خواهم من آن کسی را می خواهم که به سوی پروردگار خود راهی اتخاذ کند.» (فرقان/ 57) در این آیه راه جویی افراد به سوی خدا، اجررسالت قرار داده شده است و مقصود از «سبیل» در این آیه، ممکن است همان پیوند دوستی با خاندان رسالت باشد که خود مایه ی آگاهی انسان از احکام و معارف اسلام بوده، سرانجام موجب عمل به شریعت است هم چنانکه ممکن است مقصود همان عمل به دستورات اسلامی باشد که خود راهی به سوی خدا است و گفتیم که مودت این خاندان جنبه ی تربیتی دارد و سرانجام سبب می شود که انسان به دستورات اسلام و به آیین خدا که یکتا راه به سوی او است، عمل نماید.
در هر حال هر سه آیه که درباره ی مزد رسالت پیامبر گرامی (ص) وارد شده بریک معنی منطبق می گردند و نتیجه ی واحدی را می دهند و آن به طور مستقیم و یا غیر مستقیم، عمل به متن شریعت است.