شبهه عدم سازگاری عصمت حضرت یوسف علیه السلام با داستان قرآنی

اصل شبهه
برخی بر اساس مبانی نقلی این شبهه را در مورد عصمت حضرت یوسف (ع) ذکر نموده اند که با توجه به داستان حضرت یوسف (ع) در قرآن کریم که آمده است آن حضرت پس از دادن سهم گندم برادران خود، حتی پول آن ها را هم که از آنان گرفته بود، به آنها برگرداند. آنها بیان می کنند که: اینکه حضرت یوسف (ع)، اموال بیت المال را بلاعوض به برادران خود داد، دچار اشتباه شد و این اشتباه با عصمت آن حضرت ناسازگار است.

عناصر منطقی شبهه
1- مسلمانان معتقدند حضرت یوسف معصوم بوده است.
2- ولی طبق آیات قرآن حضرت یوسف در دادن بیت المال به برادران خود به صورت بلاعوض دچار اشتباه شده است.
3- این موضوع با عصمت آن حضرت سازگاری ندارد.

پاسخ شبهه
در آیه 62 سوره یوسف، در این باره آمده است: «و قال لفتیـنه اجعلوا بضـعتهم فی رحالهم لعلهم یعرفونهآ إذا انقلبوا إلی أهلهم لعلهم یرجعون؛ سپس به کارگزاران خود گفت: آن چه را به عنوان قیمت پرداخته اند، در بارهایشان بگذارید، شاید پس از بازگشت به خانواده خویش، آن را بشناسند و شاید برگردند.»
معناى آیه این است که یوسف به غلامان خود گفت: «هر آنچه ایشان از قبیل پول و کالا در برابر طعام داده اند در خرجین هایشان بگذارید تا شاید وقتى به منزل مى روند و خرجین ها را باز مى کنند بشناسند که کالا همان کالاى خود ایشان است، و در نتیجه دوباره نزد ما برگردند، و برادر خود را همراه بیاورند، زیرا برگرداندن بها دلهاى ایشان را بیشتر متوجه ما مى کند، و بیشتر به طمعشان مى اندازد تا برگردند و باز هم از اکرام و احسان ما برخوردار شوند.»
درباره بازگرداندن پول به برادران، به وسیله حضرت یوسف (ع)، دو پرسش مطرح است:
الف ـ چرا این پول را به آنان برگرداند؟
چرا یوسف دستور داد وجهى را که برادران در مقابل غله پرداخته بودند در بارهاى آنها بگذارند.
پاسخ های متعددی به این پرسش داده شده، از جمله فخر رازى در تفسیرش ده پاسخ براى آن ذکر کرده است. خود آیات فوق پاسخ این سؤال را بیان کرده است، چرا که مى گوید: «لعلهم یعرفونها إذا انقلبوا إلى أهلهم لعلهم یرجعون» هدف یوسف این بود که آنان پس از بازگشت به وطن، آن را در لا به لای بارها ببینند، و به کرامت و بزرگواری وی بیش از پیش پی ببرند، و همین مسئله سبب شود تا بار دیگر به سوی او بازگردند و حتی برادر کوچک خود را با اطمینان خاطر همراه بیاورند و نیز پدرشان حضرت یعقوب (ع) با توجه به این وضع، برای فرستادن بنیامین به مصر، به آنها اعتماد بیشتری پیدا کند.
ب ـ پرسش دوم این که چرا حضرت یوسف، اموال بیت المال را بلاعوض به برادران خود داد؟
این پرسش را از دو راه می توان پاسخ داد:
نخست این که در بیت المال مصر برای مستضعفان، حقی وجود داشته است (و همیشه وجود دارد) و مرزهاى کشورها نیز دخالتى در این حق نمى تواند داشته باشد، به همین دلیل، آن حضرت از این حق در مورد برادران خویش که در آن هنگام مستضعف بودند، استفاده کرد; همان گونه که درباره سایر مستضعفان نیز استفاده می کرد.
دیگر این که حضرت یوسف، در آن پست حساسی که داشت، خود دارای حقوقی بود. دست کم حقش این بود که خود و عائله نیازمند خویش و کسانی هم چون پدر و برادرانش را از نیازهای ضروری زندگی تأمین کند; از این رو، از حق خویش در این بخشش و عطا بهره جست.
همچنین با توجه به هم زمانی واقعه مطرح شده در پرسش، با قحطی و بحران، شاید دریافت نکردن پولی در برابر تحویل گندم، کمکی مالی برای آنان بوده است; البته این یاری، به برادران آن حضرت اختصاص نداشته، بلکه جنبه همگانی داشته است. دلیل این کمک آن است که حکومت ها در برابر مردم، به ویژه در مقاطع حساس و بلایای ناگهانی، وظایفی دارند که دریافت نکردن پول گندم در موضوع مورد بحث، راهی برای انجام این کمک بوده است.