اصل و نسب و سرگذشت حضرت ایوب علیه السلام

ایوب

ایوب نامی است عبری که ایبوب و یوباب نیز خوانده شده است. برخی آن را به احتمال برگرفته از ریشه عبری ایبوب به معنای گریه یا از ایبت به معنای ندبه دانسته اند؛ برخی شارحان تورات آن را در اصل عربی و ترجمه شده به عبری دانسته و گفته اند: این واژه به آیب در عربی به معنای بازگشت کننده به سوی خدا نزدیک است. این معنا با وصف «اواب» که برای ایوب در آیه 34 ص آمده، سازگار است. برخی دیگر آن را برگرفته از آب یؤوب و به معنای کسی می دانند که سلامتی و مال و خانواده خود را باز یافته است. نام حضرت ایوب (ع) چهار بار به عنوان یکی از پیامبران و بندگان صالح خدا ذکر شده است (نساء/ 163؛ انعام/ 84؛ انبیاء/ 83؛ ص/ 41) حضرت ایوب (ع) فرزند موص بن رازج ابن عیص بن اسحاق بن ابراهیم (ع) و بعضی گفته اند فرزند موص بن روعیل بن عیص بود. آن جناب متولد 3642 بعد از هبوط آدم (ع) می باشد، و دارای هفت پسر و سه دختر بود.
نسب ایوب مورد اختلاف است؛ مشهور نسب شناسان جد ششم وی را ابراهیم (ع) دانسته اند،خداوند در مورد اصل و نسب حضرت ایوب می فرماید: «و وهبنا له اسحاق و یعقوب کلا هدینا و نوحا هدینا من قبل و من ذریته داود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون و کذلک نجزی المحسنین؛ و اسحاق و یعقوب را به او (ابراهیم) بخشیدیم و هر دو را هدایت کردیم و نوح را (نیز) پیش از آن هدایت نمودیم، و فرزندان او، داود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را (هدایت کردیم) این گونه نیکوکاران را پاداش می دهیم.» (انعام/ 84)
در صورتی که ضمیر «ذریته» در آیه 84 انعام: «و من ذریته داود و سلیمـن و ایوب» به ابراهیم بازگردانده شود این نظر به واقع نزدیک تر است؛ اما بر اساس گفته برخی که پدر ایوب را از مؤمنان به ابراهیم و مادرش را از فرزندان لوط دانسته اند وی از معاصران حضرت ابراهیم است؛ نه از نوادگان ندیده او. البته این با دیدگاه مشهور که جد ششم وی را ابراهیم دانسته اند مخالف است. درباره زمان زیست ایوب احتمالهایی از جمله معاصر بودن با موسی، یعقوب، سلیمان و یوسف وجود دارد. با توجه به اینکه بیشتر مورخان و مفسران ایوب را از طریق عیص بن اسحاق، به ابراهیم منسوب می دانند، وی از پیامبران بنی اسرائیل نیست، زیرا آنان فرزندان یعقوب، برادر عیص بودند.

اشاره به اصل و نسب حضرت ایوب در آیه

می فرماید به ابراهیم فرزندانی به نام اسحاق و یعقوب دادیم که البته یعقوب فرزند اسحاق و نبه حضرت ابراهیم است و سپس اشاره می کند به ذریه ابراهیم (ع) (بنابر قولی) و یا ذریه نوح (ع) (بنابر قول دیگر) که عبارتند از داود و سلیمان و ایوب. یوسف و موسی و هارون. بنابراین حضرت ایوب (ع) طبق آیه شریفه یا از ذریه نوح (ع) و یا ذریه ابراهیم (ع) است. بنابر این از آیه شریفه اصل و نسب حضرت ایوب (ع) مشخص می شود که آن جناب یا از ذریه نوح (ع) و یا از ذریه ابراهیم (ع) است. گرچه طبق بعضی از روایات، ایوب از نوادگان یکی از مؤمنان به حضرت ابراهیم (ع) بود ولی از آیه 84 انعام استفاده می‎شود که او از نواده‎های حضرت ابراهیم (ع) یا حضرت نوح (ع) می‎باشد. علامه طبرسی در مجمع البیان، سلسله نسب حضرت ایوب (ع) را چنین ذکر نموده: «ایوب بن اموص بن رازج بن روم بن عیصا بن اسحاق بن ابراهیم (ع)» بنابراین ایوب با پنج واسطه به حضرت ابراهیم (ع) می‎رسد. و از سوی دیگر مادر ایوب (ع)، از نواده‎های حضرت لوط (ع) بود. به نقل بعضی، رحمه دختر افراهیم بن یوسف (ع) بود، و به نقل دیگر دختر یعقوب (ع) بود. (بحار، ج 12، ص 352 و 353) و در بعضی از عبارات به جای رحمه، رحیمه آمده است. (ارشاد القلوب، ج 1، ص 336) حضرت ایوب (ع) بنابر نقلی اهل روم بوده است.

مدت عمر حضرت ایوب

حضرت ایوب (ع) در سرزمین جابیه، یکی از نقاط معروف شام چشم به جهان گشود، و پس از بلوغ، از طرف خداوند به پیامبری مبعوث گردید تا مردم آن سرزمین را از بت پرستی و فساد به سوی خداپرستی و عدالت بکشاند، او 93 سال عمر کرد. در مورد طول عمر آن جناب گفته اند 93 سال عمر کرد. و بعضی گفته اند 226 سال بدین بیان که 73 سال داشت که مبتلاء به امتحان شد و هفت سال و هفت ماه و هفت و روز در حال امتحان بود و پس از بهبودی 146 سال نیز زندگی نمود. آن حضرت هفده سال مردم آن سرزمین را به سوی خدای یکتا دعوت کرد، هیچ کس جز سه نفر، به او ایمان نیاوردند. به نقل تورات پس از آنکه خداوند ثروت و فرزندان ایوب را به وی باز گرداند 140 سال زندگی کرد و با 4 نسل بعد از خود زیست. عمر او را جمعا 200 سال دانسته اند. وی در کنار همان چشمه ای که با شست و شوی بدنش در آن بهبودی یافته بود مدفون شد.

همسر ایوب (ع)

برخی ذکر نموده اند که ایوب (ع) همسر با ایمان و بسیار مهربانی به نام «رحمه» داشت که در سخت‎ترین شرایط، به ایوب (ع) خدمت کرد، و نسبت به او وفاداری نمود. همچنین گفته اند نام همسر آن جناب رحمة دختر افراهیم بن یوسف که مادرش از فرزندان حضرت لوط بود، و بعضی گفته اند لیا دختر یعقوب بن اسحاق بود. در قرآن هیچ نامی از همسر ایوب برده نشده؛ اما در تفسیر آیه 44 سوره ص: «و خذ بیدک ضغثـا فاضرب به و لا تحنث؛ [و به او گفتیم برای وفا به سوگند:] یک دسته ای ترکه به دستت برگیر و [همسرت را] با آن بزن و سوگند مشکن. همانا ما او را صبور یافتیم. چه نیکو بنده ای بود! به راستی او بسیار [به سوی خدا] بازگشت کننده بود.»
نقلها و گفته های بسیاری درباره همسر ایوب در تاریخ به جای مانده است که نمی توان همه آنها را پذیرفت. وی تنها کسی از اهل و اطرافیانش بود که ایوب را ترک نکرد، بلکه در همه سختیها و هنگام درد و رنج و مصیبت همگام با همسرش صبر کرد. در این باره گفته اند همسر ایوب برای تأمین هزینه زندگی و غذای ایوب دسته ای از موی زیبای خود را به شخصی داد که آن ابلیس بود و چون ایوب از ماجرا باخبر شد او را سرزنش و سوگند یاد کرد که اگر بهبودی بیابد 100 تازیانه به او بزند و پس از بهبودی، خداوند به او فرمود: برای آنکه سوگند خود را رعایت کرده باشد دسته ای از گیاه یا خوشه گندم را بگیرد و یک بار به او بزند. علتهای دیگری نیز برای سوگند او گفته اند؛ از جمله اینکه چون دوران مصیبت و سختیها به طول انجامید همسرش قدری بی صبری کرد و ایوب از آن ناراحت و دل آزرده شد؛ اما هیچ یک از این مطالب مستند نیست.

ایوب (ع) غرق در نعمتهای الهی
گرچه ایوب (ع) چندان در هدایت قوم خود توفیق نیافت، ولی خودسازی و صبر و استقامت او، همواره در تاریخ درس مقاومت و خودسازی به انسانها آموخته و می‎آموزد، و موجب نجات انسانها می‎شود. حضرت ایوب (ع) بر اثر دامداری، دارای گوسفندان و شترها و گاوهای بسیار شد، و ثروت کلانی به دست آورد، به علاوه در توسعه کشاورزی کوشید، و دارای مزارع، باغها، ساربانان، چوپانان، غلامان و فرزندان بسیار گردید. ولی همه تلاشهایش بر اساس عدالت بود، حقوق الهی و حقوق مردم را ادا می‎کرد، و همواره نعمت‎های الهی را شکر می‎نمود، و هرگز امور مادی او را از عبادت الهی باز نداشت، اگر در انجام دو کار ناگزیر می‎شد، آن را که برای بدنش دشوارتر و خشن‎تر بود برمی‎گزید، و همواره در کنار سفره‎اش یتیمان حاضر بودند. بعضی نوشته‎اند ایوب (ع) هفت پسر و سه دختر داشت، و دارای شش هزار شتر و چهارده هزار گوسفند، و هزار جفت گاو و هزار الاغ بود. کوتاه سخن آن که در میان انواع نعمتهای الهی از مادی و معنوی قرار داشت، و همواره شکر و سپاس الهی می‎گفت، و به عبادت خدا اشتغال داشت، و به مستمندان رسیدگی می‎کرد، و آن چه از وظایف و مسؤولیت‎های دینی و انسانی بود، همه را به گونه شایسته انجام می‎داد.