مراسم ها و اعمال مخصوص دین چینی (ازدواج و مرگ)

آیین های گذر و عبور
آیین های تولد، بلوغ، ازدواج و خاک سپارى، از سلسله هان به بعد، با قانون ضد اسراف و قانون شعایرى سنت کنفوسیوسى منظم شده است.

آداب و مراسم تولد
تولد، در میان شعایر زندگى از حداقل آداب برخوردار است. سنت کنفوسیوسی به مادر حامله اجازه مى دهد تا قبل از تولد بچه با قرار دادن تابوها بر روى پارچه زیاده از حد گلدوزى شده، گره زدن رشته ها یا نحوست ها، بلند و جابه جا کردن اثاثیه منزل و دیگر کارهایى که با فشار روانى یا جسمى ممکن است موجب سقط شود، از زایمان ناخواسته رهایى یابد. «ته آی- شن» یا «روح جنین»، خدایى غیور که هر کسى را که قبل از تولد فرزند براى والدین ایجاد مزاحمت کند مجازات مى کند، حامى آیینى مادر حامله شده است. دستورالعمل عملیات زایمان، قابله یا پزشک توصیه مى شود که از مادر در حال زایمان مراقبت و توجه خاصى به از بین بردن جفت اعمال کند. بر طبق رسمى مادر بعد از زایمان باید سخت گیرانه یک ماه استراحت کند و اعضاى خانواده غذاهاى مخصوص و غنى از پروتئین و ویتامین و غیره برایش تهیه کنند، خانواده زن باید لباس کامل، کهنه بچه و دیگر ملزومات را در ماه هاى اول، چهارم و دوازدهم بعد از تولد نوزاد تهیه کنند. هدایایى که در این دوره به مادر و بچه مى دهند، از قبیل تخم مرغ تازه، مرغ تهیه شده به روش خاص، شراب هاى سلامتى بخش یا برنج، نماد سلامتى و خوش بختى براى هر دو هستند.

آداب و مراسم بلوغ
شعایر مفصل «کلاه بر سر گذاشتن» براى پسران، و «مدل مو» براى دختران که مهم ترین واقعه در خانواده هاى سنتى فرهیخته در زمان هاى قدیم بوده، کم و بیش در عصر جدید کنار گذاشته شده است. بعضى جوامع هنوز رفتن دختر یا پسر به دانشکده را جشن مى گیرند، یا سالروز شعایر بلوغ «گوان یا کوئن» را به عنوان بخشى از جشن هاى ازدواج گرامى مى دارند. به غیر از این، شعایر بلوغ یا پختگى، فقط در خانواده هاى بسیار سنتى جشن گرفته مى شود و اغلب فقط با ضیافتى که در آن با مرغ از جوانان بالغ براى بزرگداشت رسیدن به بلوغ، پذیرایى مى شود.

آداب و مراسم ازدواج
آداب ازدواج در بین چینیانی که در بیرون خاک اصلی چین به سر می برند، هنوز هم در عصر جدید مفصل ترین رویداد است و مراحل شش گانه آن به سبکی که از گذشته سنتی اقتباس شده اند برگزار می شود. این مراحل شش گانه ازدواج به سبک چینی عبارتند از:

1- مرحله پیشنهاد یا خواستگارى
شامل مبادله «هشت خصلت یا هشت کاراکتر» (حروف تصویری) حاوی سال، ماه، روز و ساعت تولد دختر و پسر. هشت خصلت پسر در محراب خانوادگى خانواده دختر گذاشته مى شود و هر حادثه ناگوارى در خانواده در طول سه روز دوره انتظار، حاکى از رد ازدواج از سوى دختر است.

2- مرحله نامزدى
اعلام نامزدی از طریق خانواده عروس و به صورت کارت دعوت فرستادن برای روز مبارکی است که برای ازدواج انتخاب شده است. کارت دعوت با جعبه بیسکویتى که به شکل ماه ساخته شده همراه است.

3- مرحله جهیزیه عروس
جهیزیه دختر با حرکت دسته جمعى موقرانه از طریق عبور سنگین و مجلل از خیابان به خانه داماد فرستاده مى شود. تمام جمعیت سر راه، هدایا را مى بینند و دقت مى کنند که جعبه آرایش عروس به گونه اى قرار داده شود که همه آن را ببینند. داماد موردنظر که با کلید مخصوص جعبه آرایش را باز مى کند، به صورت نمادین نشان مى دهد که عشق این زوج جوان واقعى است. معمولا مهریه را خانواده داماد مى فرستد و در همان زمان ملاحظه و پس فرستاده مى شود. هدایاى داماد براى عروس از قبیل جواهر، لباس و دیگر اقلام، به اندازه ارزش جهیزیه است.

4- مرحله حرکت دسته جمعی عروس
کاروان عروس، که قبلا به وسیله کجاوه حمل مى شد، اکنون با اتومبیل لیموزین یا تاکسى شکل مى گیرد. داماد باید براى ملاقات عروس به خانه اش برود و در بازگشت به محل اقامتش که همراه با موسیقى، آتش بازى و پرچم هاى رنگى است، عروس را همراهى کند. به محض رسیدن به خانه داماد، عروس وانمود مى کند که او را ضعف فراگرفته است، به صورتى که تا از آستانه در گذشت، از روى یک کباب پزى که دود از آن برمى خیزد یا دیگ آشپزى، یک زین و سیبى که بر آستانه در است، گام برمى دارد که (به جهت همانندى ها) نماد ورودى معصومانه و توأم با صلح و صفا به خانواده جدید است.

5- مرحله مبادله پیمان (عهد) ازدواج
عهد و پیمان دو طرفه ازدواج در محیط مدرن، اغلب در کلیساى مسیحى واقع مى شود. عروس و داماد فنجان کوچکى شراب برنج به افتخار یکدیگر مى نوشند و سپس به جشن مفصلى مى پردازند. در حین برگزارى جشن، عروس و داماد باید بر سر میزهاى همه میهمانان به افتخار آنان بنوشند. با آنکه هر میهمان باید یک لیوان کامل مشروب بنوشد، زوج هاى جوان نوعى چاى را مى نوشند که رنگى شده است تا شبیه ویسکى به نظر آید. رسم سنتى شعرخوانى و ایراد سخنرانى هاى طولانى الزامى است، اما گاه کوتاه مى شود.

6- صبح روز بعد
صبح روز بعد را عروس جوان با پذیرایى صبحانه از پدر و مادر شوهرش و در مقابل، صرف صبحانه از سوى آنها، جشن مى گیرد. سبدى خرما و هسته خشک که به پدر و مادر شوهر جدید هدیه مى شود، هم آوایى از طرف عروس براى بچه زیاد (تخم زیاد) است. روز سوم ازدواج، عروس براى اولین مرتبه به عنوان میهمان به خانه، نزد والدین خویش مى رود.

مراسم تدفین و به خاکسپاری
شعایر سوزاندن جنازه در چین مدرن آواره ممکن است همچون گذشته با اجراى اشکال تائویى و بودایى، مفصل و پرهزینه باشد یا به شکل مراسم کفن و دفن سردخانه اى و کلیسایى کاملا غربى اجرا شود. هرچند حتى هنگامى که مراسم در سردخانه یا کلیسایى اجرا شود، ابعاد خاصى از شعایر سنتى مراسم تدفین، آن گونه که در ذیل از دست نوشته هاى چینى گزارش شده، مشاهده مى شود.

لحظه مرگ یا حالت احتضار
زمانى که مرگ در خانه یا گاهى اوقات در بیمارستان هاى مدرن فرا مى رسد، اشخاص در حال احتضار، اغلب درخواست مى کنند تا بر روى زمین و تا حد امکان، نزدیک محراب نیاکان در سالن اصلى اتاق قرار گیرند. همسایه ها با شیون از مرگ باخبر مى شوند. خانواده فورا با درآوردن تمام جواهرات و لباس هاى فاخر و پوشیدن لباس سیاه عزادار مى شود. روز تدفین مشخص مى شود و براى بستگان پدرى تا درجه ششم، و بستگان مادرى تا درجه سوم، دعوت نامه فرستاده مى شود تا در آیین دفن شرکت کنند.

آماده کردن جنازه و قرار دادن در تابوت
جنازه با رعایت شعایر شسته و در تابوت گذاشته مى شود. ورقه هاى کاغذى سفید، پول یا تعویذ را به نشانه پاکیزگى و حفاظت از میکرب هاى موذى یا تأثیرات مضر بعد از مرگ، دور تا دور تابوت قرار مى دهند. حتى هنگامى که شعایر در سردخانه با تابوت باز انجام مى شود، رسم قرار دادن تعویذهاى کاغذى سفید در اطراف بدن مرده مشاهده مى شود. واردین عزادار در جابخورى بخور مى گذارند و به خانواده داغ دیده تسلیت مى گویند و هدایاى نقدى تقدیم مى کنند تا به آنها در مواجهه با کار پرخرج تدفین کمک کنند. محراب خانوادگى و تمام دکوراسیون اتاق بیرونى در طول تمام مراسم سوزاندن جنازه با پارچه سفید پوشانده مى شود. غذا و لوازم شخصى ارزشمند، قبل از بستن و مهر و موم کردن تابوت، درون آن گذاشته مى شود.

عزادارى در منزل یا سالن تدفین و سوزاندن جسد
از یک روحانى تائویى یا بودایى و یا یک کشیش مسیحى (و گاه هر سه) درخواست مى شود تا مراسم سوزاندن جنازه را در خانه یا سالن مخصوص برگزار کند. خانه هاى کاغذى حاوى اثاثیه کامل، لباس هاى نمادین و پول هاى کاغذى براى ذخیره ارزش ها در جهنم، سوزانده مى شود. سوزاندن کاغذ نشانه ارزش هاى زندگان، و نیایش هاى اجتماعى براى نجات نهایى متوفا است. گل ها، بخور و چیزهاى کاغذى، تاج هاى گل مراسم تدفین و ضریح نیاکانى مخصوص مردگان در طول مراسم سوزاندن جسد به متوفى اهدا مى شود.

صف مشایعت کنندگان مراسم تدفین
گروه هاى چینى و غربى سرودهاى عزاى سنتى و جدید مى نوازند بچه ها بیست و چهار پرده قدرشناسى از والدین را به مثابه نمایش دفن بازى مى کنند، شاخه اى از درخت بید روح متوفا را متمثل مى کند و تمام خانواده عزادار تابوت را تا آرامگاه همراهى مى کنند. تمام مدعوین عزادار بیرون گورستان توقف مى کنند و تنها اقوام بلاواسطه و کاهنان و کشیشان برگزارکننده مراسم تا کنار آرامگاه مى روند. بعد از دفن، شاخه درخت بید را به محراب خانوادگى باز مى گردانند و بر طبق شعایر، براى استقرار روح متوفا در لوح یادبود، به کار مى برند. ضریح نیاکانى که در خانواده هاى چین دریایى کم کم رو به تزاید دیده مى شود، جایگاه محورى خانواده و ارزش هاى محبت و حمایت دوجانبه در این زندگى را به زندگان متذکر مى شود.

ادعیه و مناجات های پس از تدفین
ادعیه و مراسم هاى نماز بعد از دفن را روحانیان بودایى، تائویى یا مسیحى براى متوفا در روزهاى هفتم، نهم و چهل و نهم بعد از دفن، و به شکل خاصى، در اولین و سومین سالگرد مرگ انجام مى دهند. شعایر تائویى مخصوصا تماشایى است و سفر یک روحانى بلندمرتبه را به درون عالم ارواح تصویر مى کند، جایى که سیاست بازان دیوسرشت متصدى جهنم را گول مى زنند و با چرب زبانى راضى مى کنند تا روح را آزاد کنند تا به بهشت برود. بعد از اتمام دفن، ضیافت دفن مفصلى براى تمام میهمانان، وابستگان و جنازه کش ها که در تشییع جنازه شرکت کرده اند، مهیاست. در میان بسیارى از آوارگان چین دریایى، الواح نیاکان که در ازاى اجرتى، در زیارتگاه، پگده یا معبد، بودایى نگهدارى مى شود، جاى گزین نیاپرستى شده است. محراب اطاق اصلى خانواده چینى سنتى با ارواح پشتیبان خانواده در مرکز، و زیارتگاه نیاکان در طرف چپ یا جهت غربى، در هانولولو و آسیاى جنوب شرقى دیده مى شود که کم کم رو به تزاید است. به هر حال، تعلیم دین چینى در رتبه دانشگاهى و هجوم چینیان از چین اصلى (که على القاعده از تایوان یا هنگ کنگ سکولار دینى ترند) عمل به چنین رسوم دینى سنتى را احیا کرد.
(ادامه دارد...).