متون مقدس و منابع مطالعه دین جین

این قوم نیز فرهنگ دینى مکتوب دارد و تعداد 39 کتاب دینى به آنان نسبت داده اند. نام کلی متون مقدس دین جینی آگمه ها (فرایض) و یا سیدهانتاها (ذخایر) است. قسمت اول کتاب قانون یا شریعت جاینی باید دوازده آنگا (قسمت) داشته باشد که قسمت دوازدهمی آن مفقود شده است. کتاب مقدس این مذهب آکاماس است که شمال 46 دفتر، حاوى پندها و نصایح مهاویرا است. پیروان این آئین بیش از چهل هزار معبد در هند دارند که عظیم ترین آنها در کوه لابون است. این بناى عظیم از جمله عجایب هفتگانه هند محسوب مى شود. از جمله یادگارهاى آنان در مسأله شناخت حقیقت وجود، داستان فیلى است که آن را در جاى تاریکى قرار داده بودند و مردم مى خواستند با دست مالیدن از شکل فیل آگاه شوند و هر کدام قضاوتى نادرست در این باب مى کردند.

منابع اولیه مطالعه دین جینی
منابع مطالعه دین جینی به سه دسته از نوشته های قابل تفکیک می باشند:

1. کتب اولیه پراکریتی
این گروه شامل قدیمی ترین کتب جینی است که به زبان های مختلف پراکریتی (السنه محلی، بومی اولیه هندوستان) تالیف شده اند. تا قرن پنجم میلادی جین های مکتب شوتامبارا مجموعه ای از کتب مهم را جمع آوری کرده بودند که معمولا به نام «آگاما» خوانده می شدند. قدیمی ترین و قابل احترام ترین سنت، کتاب «آنگاها»ست که حاوی روایت های اولیه از نظام رهبانی جین و خطبه ها و گفت گوهای «واردامانا ماهاویرا» (قرن ششم پیش از میلاد) آخرین نفر از مجموعه 24 تایی تیرتانکاراهاست. تا حدود قرن سیزده میلادی این کتب به نوعی قانون شرعی در 45 کتاب دسته بندی شده بودند. هرچند کتب خاص مورد نظر از یک فهرست به فهرست دیگر تفاوت می کرد همچنین همه پیروان آیین جین تمام این 45 جلد کتاب را اصولی تلقی نمی کنند. در قرن هفدهم میلادی، نهضتی شوتامبارایی به نام استاناکاوسی ها بعضی از آتن مجلدات در کردند و از کل مجموعه مزبور تنها 33 جلد آن را به عنوان کتب اصیل و معتبر دینی پذیرفتند. پیروان فرقه دیگامبارا نیز، در حالی که بخش غالب محتوای اعتقادی و اصول جزئی آگاما را منکر نمی شوند، بر این اعتقادند که زبان و شکل این قانون شرع دارای اصالت و اعتبار نیستند. پیروان مکتب دیگامبارا دو متن خیلی قدیمی پراکریتی را، که هم زمان با متون شرعی متاخر شوتامبارایی است، حفظ می کنند. این قدیمی ترین کتب دیگامبارایی، به نام های «شاتکانداگاما» (متن مقدس در شش قسمت) و «کاشایا پرابرتا» (رساله ای در باب لکه دار شدن شور و هیجان نفسانی)، بعدها با یک سلسله شروح و تفاسیر و نوشته های دیگر تکمیل شدند که روی هم رفته در کنار کتب قدیمی تر، نوشته های اصولی فرقه دیگامبارا، با عنوان «آنویوگا» (شروح و تفاسیر) را تشکیل می دهند.

2. نوشته های بعدی به زبان های سانسکریت و پراکریتی
این دسته از نوشته های اولیه منابع دین جینی، که به زبان های سانسکریت و پراکریت و عمدتا بعد از قرن چهارم میلادی نوشته شده اند، تغییر عمده ای را در آیین جینی نشان می دهند. این مجموعه عظیم از نوشته های دینی، در کنار شرح و تفسیر کتب قدیمی تر، هم چنین شامل کتب آموزشی جدید، نوشته های فلسفی و کارهای روایی و تکنیکی می باشند. از ویژگی های مهم این نوشته ها آن است که بخش اعظمی از آن با توده عوام (غیر روحانی) مردم سروکار دارد، و شامل نوشته هایی (درست مانند پوراناهای هندویی) است که دیدگاه جینی از تاریخ جهان و نیز از خاستگاه های نهادهای انسانی اصلی و فعالیت روزمره دینی را به دست می دهد. بنابراین، منابع سانسکریت مزبور در ورای خویش به تحولی عمده در آیین سیک اشاره دارند که همان تفصیل و نظام مند ساختن ایدئولوژیک حیات توده مردم و از جمله قواعد دینی و معبد، منزل و آیین های چرخه حیات است. بنابراین، منابع مزبور برای فهمیدن دامنه کامل حیات دینی جینی اهمیت دارند.

3. کتب متاخرتر به زبان بومی
سومین دسته از مواد و مطالب عمده و مرجع دینی جینی، که خاستگاهی نسبتا جدیدتر دارند، شامل آثاری است که به زبان های جدید «هندی» و از جمله اشکال اولیه زبان هایی چون «گجراتی»، «هندی»، «ماراتی» و «کنادا» و از اواخر قرن نوزدهم به انگلیسی تالیف شده اند. این قبیل کارهای محلی طیف گسترده ای از مطالب دینی را در بر می گیرند که از جمله، شامل ترجمه هایی از کتب اعتقادی و بازنویسی روایات پراکریتی و سانسکریت می باشد. هم چنین آثار دیگری وجود دارند که در دهه های اخیر نوشته شده اند و بیشتر به موضوعاتی چون نوآفرینی آیین جین و مسائل معاصر می پردازند. نوشته های جینی به زبان انگلیسی غالبا خطاب به خوانندگان و شنوندگان اروپایی و آمریکایی بودند و شامل تلاش در زمینه عرضه کتب و اندیشه های باستانی جین به جهان غرب است. از موارد برجسته این نوشته ها، هرچند نمونه های بسیار دیگری را می توان مثال زد، آثار «جی ال جاینی»، فردی عامی وحقوق دان از فرقه دیگامبارا و دیگری، «پی اس جاینی»، فردی عامی از فرقه دیگامبارا که در دانشگاه برسلی کالیفرنیا، مطالعات بودایی تدریس می کرد، می باشند. هر دو کتاب جی. ال. جاینی «برگرفته هایی از دین جینی» که در سال 1916 تالیف شده و کتاب پی. اس. جاینی با عنوان «طریقه تهذیب جینی» که در سال 1979 تالیف شده، هر دو رساله های مدافعه گونه جدیدی از دین جینی هستند. هیج یک از این کتب را نمی توان به جلوتر از 200 سال پس از مرگ بنیانگذار این دین متعلق دانست. نوشته سی و هفتم در فهرست موجود، که شامل مفصلترین بیوگرافی مهاویراست، در دو جا می گوید که بنیانگذار این دین 980 سال پیش در گذشته است.

اصالت متون موجود بین فرقه های جاینی
اصالت متون موجود، بین فرقه های جاینی محل اختلاف است. فرقه استهاناک وستی تنها سی و سه متن از این متون را قانونی می داند، در حالی که فرقه اسوتام بارا چهل و پنج متن را مستند و قانونی می داند. بعضی از پیروان این دین نیز مدعی یک فهرست هشتاد و چهارتایی هستند. بالاترین دانشمند جاینی شناس اروپایی مدعی است که کتب مقدس جاینی کمتر مورد استفاده پیرامون این دین قرار می گیرند: «به نظر می رسد که آنها، پیروان دین جاینی، کمتر به مطالعه کتب مقدس دینی خویش پرداخته و معمولا خود را با نقل فهرست کتب مزبور راضی می سازند»، زبان متون مقدس جاینی یکی از مشتقات پراکریت است که در عصر مهاویرا در مناطق مرکزی و شمالی هند رایج بوده است. تفاسیر اولیه مهمی که بر کتاب قانون پراکریتی نوشته شده، به همراه اکثر کتب مقدس دین جاینی در دره های بعد، به زبان سانسکریت است. برای اکثر پیروان جاینی که در عصر حاضر زندگی می کنند هیچ یک از این دو زبان درست شناخته شده نیست. در معابد، کتب مقدس را به زبان اصلی و با صدای معمولی و یا به آواز می خوانند. حتی افراد عادی مذهبی هم همه روزه قسمتهایی از این متون را از روی کتاب نقل می کنند. اما اکثر طرفداران جاینی از کتب مقدس خود کاملا بی خبر هستند. معدودی از این کتب به زبانهای محلی موجود ترجمه شده است. چهارتای آنها نیز در دو مجلد از مجموعه مجلدات کتب مقدس شرق به انگلیسی ترجمه شده است. سه کتاب دیگر را نیز اساتید اروپایی ترجمه کرده اند. بدین ترتیب تنها بخش کوچکی از متون مذهبی دین جاینی به انگلیسی برگردانده شده است.