مقایسه اندیشه رجعت در مسیحیت و اسلام (مسیحیت)

تاریخچه بحث رجعت در مسیحیت

در یکی دو قرن قبل از میلاد مسیح به خاطر شرایط سخت اجتماعی و سیاسی و مشکلات و نگرانی های که یهودیان داشتند، انتظار ظهور یک منجی که آنان را از آن همه غم و تبعیض رها کند بسیار شدت گرفت و به سبب این عطش بسیار زیاد که در آن زمان وجود داشت به هنگام تولد حضرت مسیح (ع) بسیاری پنداشتند، عیسی (ع) همان منجی موعود است. موضوع آخرالزمان و رسیدن ملکوت الهی به چند صورت مختلف و گاه متناقض، در بخش های مختلف کتاب های عهد جدید مطرح شده است و این مسئله سبب شده که از نخستین دوره های مسیحیت بین دانشمندان مسیحی اختلاف نظرهایی به وجود بیاید. و بر اساس همین اختلافات گرایش های مختلفی بین مسیحیان به وجود آمده:
نظر اول: گروهی از پدران روحانی رجعت حضرت عیسی (ع) را با تمامی جزئیاتی که در مکاشفات ذکر شده بسیار نزدیک می دیدند چون در بعضی از آیات انجیل آمده که حضرت به شاگردان خود نوید داده بود که شما هستید و آخرالزمان را شاهد خواهید بود.
نظر دوم: گروهی دیگر خود را هزاره ششم می پنداشتند و معتقد بودند که عمر جهان شش هزار سال است و آن ها در سالهای آخر عمر جهان هستند که بعد از تمام شدن این هزاره و پایان یافتن عمر جهان هزاره مسیح و شهدا که هزار صلح و آرامش است خواهد آمد.
نظر سوم: که نظر اکثریت مسیحیان بود، این است که کلیسای اولیه و جامعه مؤمنان مسیحی محل حضور مسیح و روح القدس و مقدمه تحقق ملکوت الهی است.
اما نظر اول که بازگشت زمان و بی نتیجه بودن انتظارها تغییر ماهیت داد و به انتظار رجعت حضرت عیسی (ع) در وقتی نامعلوم تبدیل گشت.
و نظر دوم، یعنی امید آمدن هزاره مسیح، اگر چه ابتدا طرفدارانی داشت ولی هیچگاه به صورت یک عقیده شایع در نیامد. و نظر سوم در تاریخ رشد کرده و اساس فکر مسیحیت در کلیسای کاتولیک روم و کلیسای ارتودوکس شرقی شد. این عقیده امروز مورد قبول کاتولیک روم و کلیسای اردتودوکس است که کلیسا هر روز رشد بیشتری می کند و آنقدر رشد خواهد کرد که تمامی جهان را فرا خواهد گرفت. در قرن نوزدهم به جهت پیشرفت علم و صنعت، تناقضاتی بین علم و تعالیم دینی مسیح ظاهر شده بود. و بعضی از متکلمان لیبرال نظراتی را مقابل کسانی چون «آلبرت شوایتزر» دادند. به هر حال کلیساى اولیه به تعلیم در مورد رجعت مسیح علاقه فراوانى داشت. رسولان منتظر بودند که مسیح در عصر آنها رجعت فرماید و نسل بعدى هم همین امید پرجلال را حفظ کرد. این انتظار تا قرن سوم هم ادامه داشت، ولى از زمان کنستانتین به بعد در مورد آن غفلت شد، تا این که آن را تقریبا کنار گذاشتند. در قرن اخیر این حقیقت مسیحى، در کلیساها دوباره مورد تأکید قرار گرفته است.

اهمیت رجعت مسیح

رجعت مسیح در کتاب مقدس بیش از سیصد بار ذکر شده است و چندین باب کامل به این موضوع اختصاص دارد; حتى بعضى از رساله هاى عهد جدید مربوط به رجعت مسیح است. درک صحیح رجعت مسیح کلید کتاب مقدس است. بدون درک صحیح رجعت مسیح نخواهیم توانست بسیارى از تعالیم و آیین هاى مقدس و وعده هاى کتاب مقدس را درک کنیم... تا به رجعت مسیح معتقد نباشیم، آینده نجات براى ما روشن نخواهد بود... در آیات زیادى مسیحیان تشویق شده اند که براى بازگشت مسیح آماده باشند و از این حقیقت تسلى پیدا کنند، ضعیفان را با این حقیقت تقویت نمایند و سختى ها را تحمل کنند و اعتماد خود را حفظ نمایند; زیرا خداوند به زودى مراجعت خواهد کرد و براى منتظران خود برکت و اجر و پاداش خواهد آورد.

ماهیت رجعت مسیح
در مورد ماهیت رجعت مسیح بین مسیحیان اختلاف نظر وجود دارد. یک نویسنده پروتستان مذهب مى نویسد: «در کتاب مقدس اشارات زیادى به بازگشت مسیح وجود دارد. عیسى اعلام فرمود که خودش شخصا مى آید (یوحنا، 14: 3 و 21: 22 و 23); بدون انتظار و ناگهانى (متى، 24: 26 ـ 28); در جلال پدر همراه فرشتگان خود (متى، 16: 27 و 19: 28) و با پیروزى خواهد آمد. (لوقا 19: 11) این نویسنده به تعابیر دیگرى که در مورد رجعت مسیح ارائه شده، هم چون آمدن روح القدس، ایمان آوردن انسان، انهدام اورشلیم، زمان مرگ و ایمان آوردن جهان، اشاره مى کند و آنها را غلط مى شمارد.

 بازگشت بدان و خوبان در رستاخیز
از آیات کتاب مقدس بر می آید که در هنگام رستاخیز اول افراد ظالم و فاسد زنده نمی شوند بلکه آنان در مدت هزار سال عیش و سلطنت صالحان در قبر مشغول دیدن عذابهای مقدماتی هستند تا زمان رستاخیز بزرگ فرا رسد و آنان به کیفر نهایی اعمال خود برسند. در بعضی از کتابها آیات آمده است که شیطان و نیروهایش هزار سال در قعرها محبوس خواهند ماند و در این هزار سال شهیدان زنده می شوند. و مسیح بر جهان حکومت می کند و صلح و خیر در جهان برقرار می گردد.

هدف رجعت مسیح (ع)
در انجیل ها آمده است که: «مقصود مکشوف شده مسیح از رجعت او به زمین عبارت است از استقرار ملکوت در روی زمین.» در دین مسیحیت نیز هدف عالی از ظهور و رجعت حضرت عیسی (ع) رهایی مظلومین از تحت ستم ظالمین و بدکاران و برقراری حکومت عدل و داد در سراسر گیتی است.
مسیحیان معتقدند که مسیح رجعت خواهد کرد نه برای روح های جدا از بدن بلکه برای داوری انسان کامل. از بررسی آخرالزمان در دین مسیح (ع) معلوم می شود که در اصل آمدن مسیح در بین مسیحیان اختلاف نظری نیست و تنها در جزئیات مسئله اختلاف وجود دارد. همانند زمان آمدن، مدت سلطنت و کیفیت نابودی اشرار و ظالمان.

مراحل رجعت مسیح

الف: رجعت اولیه مسیح یا آمدن مسیح در هوا
مرحله اول بازگشت مسیح، شامل ربوده شدن کلیسا (مؤمنان) است. در یک چشم بر هم زدن، ناگهان و بدون خبر، عیسى (ع) آنانى را که آماده بازگشت به سوى او هستند مى رباید. او در این بازگشت به زمین نزول نمى کند، بلکه مقدسان او را در هوا ملاقات مى کنند. با این رجعت مردگان در مسیح برخواهند خاست و زنده خواهند شد و زندگان داراى زندگى باقى خواهند گردید. هدف از این ملاقات در آسمان، دادرسى ایمان داران و دادن پاداش به مؤمنان و حساب پس دادن در استفاده از استعدادها و اموال و فرصت هایى است که به آنها داده شده بود، و آماده کردن اوضاع و از بین بردن موانع ظهور است.

ب: دوران مصیبت عظیم
مرحله اول و دوم ظهور مسیح، دوره مصیبت عظیم واقع شده است. این دوره که طبق برخى اشارات، 7 سال طول خواهد کشید، چنان زمان تنگى خواهد شد که از زمانى که امتى به وجود آمده تا امروز نبوده است. وقتى کلیسا ربوده شود، دیگر نمک و نور در جهان نخواهد بود. مدت کوتاهى بعد از ربوده شدن کلیسا تا زمانى که مردم به سوى خداوند بازگشت نکرده اند، بر روى زمین هیچ شخص نجات یافته اى وجود نخواهد داشت. روح القدس خدمت بازدارنده خود را از جهان برخواهد داشت. در آن موقع فساد و ظلمت به سرعت زیاد خواهد شد و گناه همه جا را فرا خواهد گرفت، و مرد بى دین ظهور خواهد کرد.

ج: سلطنت هزار ساله بر زمین و رجعت دوم
وقتى سال هاى مصیبت بى سابقه به پایان خود نزدیک شوند، روح هایى از دهان اژدها، وحش و نبى کاذب خارج مى شوند و پادشاهان جهان را براى جنگ دور یکدیگر جمع مى کنند. آنان با هم جمع مى شوند تا اورشلیم را تصرف نمایند و یهودیان فلسطین را به اسارت در آورند. ولى در آن موقعى که به پیروزى نزدیک شدند، مسیح با لشکریان خود از آسمان نزول خواهد فرمود و در جنگ نهایى پس از غلبه بر آنان، پیشوایانشان گرفتار و به دریاچه آتش افکنده خواهند شد. سپاهیان آنان با شمشیرى که از دهان مسیح خارج مى شود کشته خواهند شد و راه براى استقرار حکومت مسیح هموار خواهد گردید. این دوره هزار سال به طول مى انجامد. مسیح به عنوان فرمانرواى جهانى پرستیده شده، عدل و انصاف کامل برقرار خواهد گشت، کلیسا با مسیح حکم رانى خواهد کرد و شیطان و روح هاى شریر بسته شده و مدت هزار سال در هاویه افکنده خواهند شد، وضعیت طبیعت نیز عوض شده، بارش باران فراوان، و زمین بسیار حاصل خیز و محصول زیاد و عمرها طولانى خواهد شد، شادى و سعادت و شفاى بدنى و رفاه و امنیت و روابط دوستانه بین مردم برقرار و انسان «اشرف مخلوقات» بودن خود را که در موقع سقوط در گناه از دست داده بود، به دست خواهد آورد.

د: داورى
در ابتداى سلطنت هزار ساله، داورى توسط مسیح انجام خواهد شد. براى این داورى تمام امت ها جمع خواهند شد و براى صالحان، حیات ابدى و براى طالحان، مجازات و آتش ابدى در نظر گرفته خواهد شد.

نقش عیسی مسیح در داوری نهایی

در این داوری نهایی دو نقش به عیسی مسیح داده شده است: یکی منجی بودن برای مومنان؛ و دیگری داور بودن برای همگان: «[در سده های نخست] امید آن بود که عیسی نه تنها به عنوان منجی، بلکه به عنوان داور اموات باز گردد. دین مسیحیت در اعتقادنامه رسمی که شورای نیقیه به سال 325 در کلیسای سلطنتی به تصویب رساند، اعلام می دارد: "و او دوباره با شکوه و جلال باز خواهد گشت تا در مورد مردگان و زندگان قضاوت نماید" انتظار بازگشت عیسی، مبتنی بر برخی عبارات عهد جدید، به ویژه کتاب مکاشفه است. انتظار می رود که در پایان تاریخ انسان، عیسی مردگان را به حیات باز گرداند و نقش داور الاهی را در جدا ساختن نجات یافتگان از نفرین شدگان ایفا نماید.»

رجعت مسیح در اندیشه مسیحیت کنونی
در اندیشه مسیحیت کنونی، بازگشت مسیح، چنان با رستاخیز و قیامت گره خورده است که گویا این بازگشت در این دنیا صورت نمی گیرد. اما ظاهر عبارات عهد جدید خلاف این است و عده ای، به خصوص در سده های نخست، این انتظار را ناظر به این دنیا می دانسته اند: «روشن است که آبای کلیسا روشن است که آبای کلیسا رجعت مسیح را قریب الوقوع می دانستند. خداوند تعلیم داده بود که کلیسا همیشه در انتظار برگشت او باشد، و کلیسا تصور می کرد که مسیح در همان دوره رجعت خواهد فرمود و همین طور هم تعلیم می داد. در این مورد تنها استثنا پدران اسکندرانی بودند که بعضی از تعالیم اصولی دیگر را هم رد می کردند. می توان گفت که کلیسای اولیه پیوسته در انتظار برگشت مسیح بود، و به همین علت است که در نوشتجات آبای کلیسا اشارات زیادی به مصیبت عظیم دیده نمی شود. به علاوه نباید تعجب کرد که علمای قرون وسطی هم در این مورد ساکت بودند. با مسیحی شدن کنستانتین (قسطنتین) و قبول مسیحیت به عنوان دین رسمی، کلیسا آیات مربوط به مراجعت مسیح را به طور مجانی تفسیر می کرد، و ضمنا با همین نوع تفسیر در مورد دوره هزار ساله، مصیبت عظیم هم به طور مجازی تفسیر می گردید و یا به فراموشی سپرده می شد.»
مصلحین کلیسا تعلیم در مورد رجعت مسیح را پذیرفتند؛ ولی در مورد نجات بیشتر تأکید می کردند تا در مورد جزئیات آخرت شناسی. پس در تاریخ کلیسا در مورد این تعلیم پیشرفت زیادی حاصل نشد. معهذا باید بدانیم که تعالیم مسیحی بر اساس کتاب مقدس قرار دارند، نه بر اساس عقاید تاریخی در نسل های گذشته، در مورد تعالیم، یگانه منبع و مرجع ما کتاب مقدس است و باید تعالیم خود را همیشه بر آن متکی سازیم. در کتاب مقدس دلایل متعددی وجود دارد که نشان می دهد عیسی مسیح، برای کلیسای خود، قبل از دوره مصیبت عظیم مراجعت خواهد فرمود.

برداشتهای متفاوت درباره زمان رجعت مسیح

عبارات مسیحیان در مورد این که رجعت مسیح در دنیاست یا در آخرت، بعضا ابهام دارد، چنان که کلماتشان در مورد رستاخیز گاهى ناظر به رجعت مسیح و گاهى مربوط به قیامت است. به نظر می رسد برخی دیگر، درباره زمان رجعت مسیح، برداشت متفاوتی از کتاب مقدس دارند.

دیدگاه پروتستان ها
پروتستان ها معتقد به رجعت مسیح در آخرالزمان و در همین دنیا هستند «کتاب مقدس به ما تعلیم می دهد که پسر خدا بار دیگر با مجد و عظمت حقیقتا خواهد آمد، و حوادثی که قبل از آمدن او رخ خواهد داد عبارتند از: 1- انجیل در سراسر عالم منتشر خواهد شد و همه امت ها دعوت شده، به مسیحیت خواهند پیوست؛ 2- یهودیان به مسیحیت باز خواهند گشت و بعد از پراکندگی و دوری، به قوم خدا خواهند پیوست؛ 3- ارتداد عظیمی در کلیسای مسیحی پدید خواهد آمد و دجال ظهور می کند؛ 4- کلیسا در دوره جدیدی وارد خواهد شد (که مدت آن هزار سال است) که در این دوره دیانت انجیلی به سراسر عالم کشیده خواهد شد و به طور کامل بر قلوب بشر حاکم می شود و شیطان به بند کشیده شده، جهان از کیدهای او در امان خواهد بود؛ 5- شیطان برای مدت کوتاهی آزاد خواهد شد و با کلیسا وارد جنگ سختی می شود و آن گاه مسیح می آید. اما حوادثی که هم زمان با آمدن دوباره مسیح رخ خواهد داد عبارتند از: 1- قیامت؛ 2- داوری نهایی؛ 3- پایان جهان؛ 4 – ظهور حکومت مسیح به طور کامل؛ یعنی داخل شدن کلیسا در عظمت آسمانی خود.»

دیدگاه کلیسای کاتولیک
کلیسای کاتولیک در کتاب اعتقادنامه رسمی خود همین نظر، یعنی اخروی بودن بازگشت مسیح را تأیید می کند: «قبل از داوری نهایی همه مردگان بر خواهند خواست، و این زمانی است که همه اهل قبور صدای پسر انسان (مسیح) را می شنوند و از قبور خارج می شوند؛ پس کسانی که اعمال صالح انجام داده اند برای حیات، و کسانی که اعمال ناپسند انجام داده اند برای داوری برخواهند خاست. در این هنگام «مسیح در جلال خود با جمیع ملائکه مقدس خویش آید. آن گاه بر کسی جلال خود خواهد نشست و جمیع امت ها در حضور او جمع شوند و آنها را از همدیگر جدا می کند؛ به قسمتی که شبان میش ها را از بزها جدا می کند. و میش ها را بر دست راست و بزها را بر چپ خود قرار دهد... و ایشان در عذاب جاودانی خواهند رفت اما عادلان در حیات جاودانی.» (متی 25: 31 – 33، 46)
بر اساس این دیدگاه، قبل از قیامت، یک دوره هزار ساله آرمانی بر زمین حاکم خواهد شد که در آن عدالت و صلح بر جهان حکم فرماست، و مسیح پس از این دوره و مقارن با قیامت باز خواهد گشت. اما دیدگاه دیگری ترتیب وقایع را به صورتی دیگر از کتاب مقدس برداشت می کند: ترتیب وقایع به شرحی که در مکاشفه (19: 11 تا 20:15) آمده و با مزمور (2: 3 -8) هماهنگی دارد، از این قرار است: آمدن مسیح با مقدسان (مکاشفه، 19: 11 -16)، جنگ حارمجدون (17 – 21)، بسته شدن شیطان (20: 1- 3)، بر تخت نشستن مقدسان و قیامت اول (4 – 6)، آزاد شدن شیطان بعد از هزار سال (7-9)، داوری شیطان (آیه 10) و قیامت دوم و داوری بر تخت بزرگ سفید (11- 15) بدین طریق اگر ترتیب وقایع در این آیات را در نظر بگیریم، به این نتیجه خواهیم رسید که خداوند قبل از دوره هزار ساله به زمین خواهد آمد تا سلطنت هزار ساله را برقرار سازد. این ترتیب عادی وقایع صحیح به نظر می رسد و تأکید کننده اعتقاد به آمدن مسیح قبل از دوره هزار ساله است.
بر این اساس می توان نتیجه گرفت که مسیحیان متفقند عیسی در روز داوری عظیم در مقام یک داور الاهی عمل می کند؛ اما اینکه بازگشت و حکومت جهانی او در این دنیاست یا دنیای دیگر، طرفداران و مخالفاتی دارد. در سده های نخست مسلم بوده که به این دنیا باز می گردد؛ اما مسیحیان دوره های بعد در این امر اختلاف داشته اند؛ ولی در مجموع به نظر می رسد که عقیده به اخروی بودن بازگشت مسیح طرفداران بیشتری داشته است.