ابراهیم بن محمد نیشابورى

«ابراهیم بن محمد بن فارس نیشابوری» از اصحاب امام هادی و امام حسن عسکری (ع) بود. درباره تاریخ ولادت و وفات او گزارش دقیقی دیده نشده است اما از دوران زندگی او و معاصرانش به دست می آید که حدود سال 200 تا 205 هجری قمری متولد شده باشد. چنانکه از نسبت «نیشابوری» برمی آید، اهل نیشابور بوده و ظاهرا در همان جا متولد شده است. پس از دوران کودکی و نوجوانی، به عراق آمد و در کوفه با عالمان و دانشمندان زمان خود آشنا شد.
ابراهیم بن محمد، تحصیلات دوران جوانی را در زادگاهش سپری کرد و مسافرتش به عراق مربوط به زمان میانسالی او می شود. زیرا اولا او از اصحاب امام جواد (ع) به شمار نیامده است و ثانیا هنگامی که او به کوفه آمد، استادان آن دوران را درک نکرد. به همین دلیل احادیث او با یک واسطه از محمد بن ابی عمیر (م 217 ه.ق) نقل می شوند.
ابراهیم بن محمد مدت زیادی در عراق اقامت داشت و حتی احتمال اینکه پس از کوفه و بغداد، در سامرا اقامت دایم داشته باشد، بعید به نظر نمی رسد. پسرش، ابوعبدالله محمد بن ابراهیم، از عالمان حدیث بود که در بغداد به کار صحافی کتاب اشتغال داشت و به دمشق و مصر هم سفر کرد. از جمله معاصران او، ایوب بن نوح بن دراج است که یک بار در راه مکه با او همسفر شد و درباره جانشین امام هادی (ع) با او گفتگو کرد.

شخصیت و موقعیت
ابراهیم بن محمد نیشابوری، از دوستداران اهل بیت (ع) بود و بارها در سامرا خدمت امام حسن عسکری (ع) رسید و در نهایت، به همین دلیل، مورد خشم فرماندار وقت، محمد بن عوف (از دشمنان سرسخت شیعه) قرار گرفت و او دستور قتلش را صادر کرد. ولی ابراهیم پس از وداع با خانواده اش، به خانه امام حسن عسکری (ع) در سامرا پناه برد و در همان جا به زیارت امام عصر (عج) نایل شد و با دعای آن امام (ع) نجات پیدا کرد.
او در عراق، علاوه بر معارفی که در محضر امام هادی و عسکری (ع) کسب کرد، نزد استادانی همچون احمد بن حسن، حسین بن ابی الخطاب و یعقوب بن یزید شاگردی کرد و به حد کمال رسید. بعد از آن آموخته هایش را به شاگردانش مانند محمد بن عبدالله بن ابی غانم قزوینی، محمدبن مسعود عیاشی و محمد بن حسن براثی انتقال داد. درباره درستی احادیث ابراهیم بن محمد گفته می شود که او، فرد راستگویی بود، اما اهمیت نمی داد که از چه کسی نقل حدیث می کند. از آثار تألیفی او خبری در منابع گزارش نشده است.

وفات ابراهیم بن محمد
در برخی از منابع آمده که او امام عصر (عج) را در زمان کودکی آن حضرت دیده است. بنابراین، او تا چند سال پس از ولادت حضرت صاحب الامر (عج) حیات داشته است. اما ظاهرا سال های زیادی از زندگی او در عصر غیبت صغرا سپری شد و با توجه به هم عصران، شاگردان و استادانش، می بایست وفات او در اواخر نیمه دوم سده سوم (حدود سال 280 ه.ق) اتفاق افتاده باشد؛ چرا که بعضی از شاگردان بی واسطه او، تا سال 328 ه.ق حیات داشته اند.